TÀI CHÍNH -
Tháng 9/2016
43
khoảng cách giữa tố chất và năng lực quản
lý điều hành DN của một doanh nhân với
một công chức mẫn cán của cơ quan hành
chính… tình trạng không tách bạch một
cách rõ ràng về quyền và trách nhiệm, vai
trò và nhiệm vụ... của cơ quan quản lý
nhà nước và chủ sở hữu của DN có vốn
nhà nước đang là rào cản làm méo mó thị
trường và suy giảm tính thượng tôn của
pháp luật.
Ở góc độ kinh doanh của DN: Chủ DN
của mọi thành phần kinh tế đều là chủ
thể kinh tế có quyền tự do kinh doanh
theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên,
DN có vốn nhà nước không hoàn toàn
có quyền này bởi nó chịu sự ràng buộc,
chịu sự chi phối của Nhà nước với cả hai
chức năng công quyền và chức năng chủ
sở hữu. Trong nhiều trường hợp, DN có
vốn nhà nước bị áp đặt kiểu quản lý hành chính
nhà nước cứng nhắc và quy chuẩn đối lập với mô
hình hoạt động kinh doanh linh hoạt, nắm bắt thời
cơ, ra quyết định kịp thời của DN, hoặc ở thái cực
đối lập, một số DN có vốn nhà nước hoạt động
trong các lĩnh vực độc quyền, có “kim bài miễn tử”
lại đang sử dụng nguồn lực công để trục lợi tư.
Tình trạng công khai thông tin tài chính hình thức
và nửa vời:
Theo quy định hiện hành, việc công
khai thông tin tài chính của DN có vốn Nhà nước
được quy định tại Chương V, Nghị định 87/2015/
NĐ-CP ngày 06/10/2015. Theo đó, các DN có vốn
nhà nước phải công khai tình hình đầu tư tài sản,
tình hình quản lý và sử dụng tài sản nhà nước,
tình hình huy động vốn và sử dụng vốn huy động,
hiệu quả hoạt động kinh doanh của DN, tình hình
chấp hành các nghĩa vụ với ngân sách nhà nước,
với người lao động, giải trình với các đoàn kiểm
tra, thanh tra, kiểm toán… trên trang web của đơn
vị… Tuy nhiên, quy định về mẫu biểu, nội dung
công khai… và đặc biệt là giám sát, xử lý vi phạm
về công khai thông tin tài chính của các DN có vốn
Nhà nước còn nhiều bất cập.
Thực tế, truy cập vào các trang web của các
DNNN thấy rằng, thông tin về quy hoạch, chiến
lược, kế hoạch tài chính nói riêng và các kế hoạch đầu
tư, phát triển gắn với cân đối nguồn lực tài chính; các
cơ quan được phân công làm đại diện chủ sở hữu tại
các DNNN và các DN có vốn nhà nước thì hầu như
không công bố công khai thông tin về kết quả giám
sát tài chính của chủ sở hữu…Công chúng chỉ có thể
biết được tình hình quản lý, sử dụng vốn của nhà
nước tại các DN có vốn nhà nước khi báo chí điều tra
theo dõi, giám sát, chỉ đạo và đánh giá DNNN
và đặc biệt, khi xảy ra thất thoát tài sản, lãng phí
nguồn lực, vi phạm pháp luật rất khó quy trách
nhiệm cụ thể.
Hiện nay, bộ máy quản lý nhà nước cũng đồng
thời là bộ máy thực hiện quyền sở hữu nhà nước
đối với DN 100% vốn nhà nước và đối với phần
vốn nhà nước đầu tư vào các DN khác. Chính phủ
phân công cho Thủ tướng Chính phủ, các bộ, ngành
quản lý, UBND các tỉnh, hội đồng thành viên, chủ
tịch các tập đoàn, tổng công ty nhà nước… là những
“người đại diện chủ sở hữu” thực hiện các quyền,
trách nhiệm và nghĩa vụ của chủ sở hữu nhà nước
tại các DN có vốn nhà nước. Với mô hình đại diện
chủ sở hữu phân tán tại nhiều đầu mối nhưng lại
song trùng cả chức năng quản lý nhà nước và chức
năng của chủ sở hữu – nhà đầu tư như vậy, dẫn đến
hiệu quả, hiệu lực của hoạt động quản lý nhà nước
và hoạt động đầu tư kinh doanh vốn của chủ sở hữu
đối với DN có vốn Nhà nước khó có thể thực hiện
hiệu quả.
Ở góc độ quản lý nhà nước: Nhà nước vừa làm
nhiệm vụ quản lý hành chính, vừa làm nhiệm vụ
của chủ sở hữu đối với DN có vốn nhà nước, tức là
“vừa đá bóng, vừa thổi còi”. Người được ủy quyền
chủ sở hữu hay đại diện chủ sở hữu không phải là
người trực tiếp bỏ vốn của mình đầu tư kinh doanh
tại DN nên không phải là chủ sở hữu đích thực, họ
là người được Nhà nước cử ra để quản lý DN theo
cơ chế bổ nhiệm cán bộ như công chức trong các
cơ quan quản lý nhà nước, kinh nghiệm về đầu tư,
kinh doanh rất ít. Sự tách rời giữa sở hữu đích thực
về vốn kinh doanh với đại diện chủ sở hữu về vốn,
BẢNG 2: KẾT QUẢ THỰC HIỆN CÔNG KHAI TÀI CHÍNH CỦA CÁC DN
CÓ VỐN NHÀ NƯỚC
STT LOẠI HÌNH DN
TIÊU CHÍ CÔNG KHAI
THỰC HIỆN (%)
1
DNNN niêm yết
Mua bán cổ phần trong DN
27
Giao dịch hợp đồng
28
Lương của thành viên HĐQT
35
Thưởng thành viên HĐQT
42
Chính sách rủi ro
26
2
Tập đoàn,
tổng công ty
nhà nước
Báo cáo giám sát tài chính
15,4
Báo cáo xếp loại DN
22
Chuyên mục riêng trên website
0
Thông tin quản trị DN
0
Cơ sở dữ liệu lưu trữ về tài chính
0
Nguồn: Báo cáo của VICEM, Cục Tài chính DN 2015
