36
KINH TẾ - TÀI CHÍNH VĨ MÔ
thời điểm cuối năm.
Việc ứng trước vốn kế hoạch đầu tư công còn
không thống nhất và thiếu tiêu chí lựa chọn các
dự án đủ điều kiện. Luật NSNN giới hạn tổng vốn
được ứng trước không quá 20% dự toán chi đầu tư
XDCB của năm thực hiện. Mức giới hạn này dẫn
tới các dự án lớn, trọng điểm bị mắc về trần bố
trí vốn để tăng tiến độ. Trong khi đ , Luật đầu tư
công quy định các dự án c trong kế hoạch đầu tư
công trung hạn, nếu c nhu cầu, sẽ được ứng vốn
để triển khai thực hiện. Nếu không c tiêu chí cụ
thể để đánh giá sự cần thiết ứng vốn thì rất dễ dẫn
tới mất cân đối ngân sách.
Ba là,
định hướng cơ cấu lại chi ngân sách nhà
nước theo hướng tăng chủ động cho chính quyền
địa phương đang bị ảnh hưởng. Luật Đầu tư công
quy định thẩm quyền quyết định chủ trương đầu
tư hầu hết liên quan tới cấp trung ương. Việc thẩm
định nguồn vốn, điều chỉnh… liên quan đến ngân
sách trung ương đều cần c ý kiến của trung ương
và tuân theo một quy trình đầy đủ và mất nhiều
thời gian.
Tất cả các dự án nh m A sử dụng vốn ngân
sách đều do Thủ tướng Chính phủ quyết định (bao
gồm cả dự án nh m A sử dụng vốn ngân sách địa
phương). Thêm vào đ , một phần không nhỏ các
dự án nh m B, C sử dụng vốn NSTW cũng được
trình lên Thủ tướng Chính phủ quyết định.
Bốn là,
công tác giám sát, kiểm tra còn nhiều hạn
chế. Theo báo cáo tổng hợp về công tác giám sát,
đánh giá đầu tư hàng năm, trong giai đoạn 2009-
2012, các cấp c thẩm quyền đã tổ chức thẩm định
và phê duyệt hơn 65 nghìn dự án đầu tư mới; điều
chỉnh hơn 33 nghìn dự án, tổ chức thực hiện và
giám sát khoảng 35 nghìn dự án/1 năm.
Theo thống kê của Bộ Kế hoạch và Đầu tư từ
năm 2010 - 2014, số dự án đầu tư công theo báo
cáo của các tỉnh dao động trong khoảng từ 34.000
đến 38.000 dự án, trong đ chỉ c khoảng 24.000 –
26.000 dự án c báo cáo giám sát thực hiện, chiếm
khoảng 60%. Như vậy, bình quân mỗi năm c hơn
40% số dự án sử dụng vốn đầu tư công không c
báo cáo giám sát và đánh giá đầu tư, tuy nhiên vẫn
được triển khai thực hiện.
Nguyên nhân của tình trạng này là do số dự án
phải báo cáo giám sát hàng năm rất nhiều, nên chỉ
những dự án lớn, tập trung, các địa phương mới
làm báo cáo, còn những dự án nhỏ khoảng vài
trăm triệu đồng ở cấp huyện, xã thì không được
liệt kê hết, báo cáo vì thế cũng không đầy đủ. Bên
cạnh đ , báo cáo giám sát của các bộ, ngành và
địa phương chưa phản ánh đúng thực tế về chất
thẩm quyền quyết định đầu tư; trong khi đ , Luật
Đầu tư công và các văn bản hướng dẫn quy định
cơ quan kế hoạch đầu tư là người chủ trì thẩm
định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn để trình
người c thẩm quyền quyết định chủ trương đầu
tư, quyết định dự án đầu tư. Quy trình quản lý
vốn đầu tư bị tách rời ở nhiều khâu do nhiều cơ
quan đảm nhiệm như: Lập kế hoạch và phân bổ
vốn do cơ quan kế hoạch và đầu tư thực hiện, còn
tổng hợp kết quả thực hiện, quyết toán thuộc trách
nhiệm của cơ quan tài chính.
Hai là,
một số quy định còn chưa đảm bảo cho
việc tuân thủ kỷ luật tài chính. Điển hình là việc
cho phép kéo dài thời hạn giải ngân trong 2 năm
theo Luật Đầu tư công và Nghị định số 77/2015/
NĐ-CP ngày 10/9/2015 của Chính phủ tạo tâm
lý không cần thiết phải khẩn trương triển khai
thực hiện thanh toán ngay trong năm, qua đ ảnh
hưởng lớn đến tiến độ giải ngân vốn đầu tư công,
tăng vốn chuyển nguồn sang năm sau. Đây là nhân
tố làm giảm hiệu quả sử dụng vốn và tốc độ quay
vòng vốn.
Một lượng vốn lớn đã được bố trí phải chờ được
giải ngân, trong khi phía Chính phủ vẫn phải vay
nợ, trả lãi để thực hiện các nhiệm vụ đã đề ra. Quy
trình xét duyệt các dự án đủ điều kiện kéo dài mất
nhiều thời gian và được Bộ Kế hoạch và Đầu tư
thông báo muộn (cuối tháng 4, đầu tháng 5 hàng
năm), làm gián đoạn, thiếu vốn trong các tháng
đầu năm nhưng lại tăng khối lượng công việc vào
Hình 2. Cơ cấu vốn đầu tư từ NSNN giai đoạn 2006-2016 (%)
Nguồn: Tổng cục Thống kê
Luật Đầu tư công quy định dự án phải có quyết
định chủ trương đầu tư mới được bố trí vốn,
trong khi đó thẩm định nguồn vốn và khả
năng cân đối vốn là điều kiện bắt buộc để
quyết định chủ trương đầu tư dự án đã tạo ra
vòng luẩn quẩn.
