94
TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP
DN xác định riêng các khoản định phí và biến phí
trong quá trình sản xuất, khi đó, biến phí được
coi là chi phí liên quan. Biến phí sẽ tăng lên khi
quyết định đầu tư, phát sinh trong tương lai khi
dự án được thực hiện và dòng tiền chi gia tăng
khi dự án thực hiện. Riêng đối với định phí, cần
cân nhắc. Thông thường, định phí là những khoản
chi phí luôn phát sinh cho dù dự án đó có thực
hiện hay không, nó được coi là chi phí không liên
quan khi thẩm định dự án. Tuy nhiên, có một số
dự án, định phí dạng bậc (ví dụ chi phí lương
cho giám sát hoặc quản lý lao động), số lượng lao
động tăng lên một mức nhất định thì dự án cần
thêm giám sát, lúc này phần chi phí tăng lên do
trả thêm lương cho giám sát bổ sung trở thành chi
phí liên quan.
Trong các dự án sản xuất, có những khoản chi
phí mang tính đặc trưng của quá trình sản xuất, đặc
biệt là chi phí lao động và chi phí nguyên vật liệu.
Các chi phí này phần lớn là biến phí. Tuy nhiên, khi
đánh giá chúng như một khoản chi phí liên quan
trong thẩm định các dự án sản xuất, dự án đầu tư
chúng ta cần lưu ý một số điểm. Có thể tóm lược các
chi phí lao động được coi là chi phí liên quan trong
lựa chọn phương án kinh doanh và tận dụng các
nguồn lực sẵn có trong DN theo sơ đồ 1.
Sơ đồ trên đây không chỉ là sơ đồ xác định chi
phí liên quan đối với chi phí nhân công mà cũng là
hướng đánh giá sử dụng hiệu quả tiết kiệm nguồn
lực lao động của DN trong từng trường hợp. Sơ đồ
cũng tổng hợp các phương án lựa chọn trong trường
hợp dự án cần thêm lao động, DN đánh giá mức độ
cần lao động làm thêm giờ hoặc điều động lao động
hoặc thuê ngoài cho phù hợp và tiết kiệm nguồn lực
cho DN.
Đối với chi phí nguyên vật liệu được xác định là
chi phí liên quan khi đánh giá dự án kinh doanh,
nhà quản trị cần cân nhắc trong từng trường hợp cụ
thể (Sơ đồ 2).
Như vậy, với từng trường hợp và tính
chất của nguyên vật liệu sử dụng cho dự
án mà chúng ta xác định chi phí liên quan
đối với chi phí nguyên vật liệu khác nhau.
Đối với trường hợp DN tận dụng nguyên
vật liệu sẵn có và không được sử dụng cho
sản xuất thông thường của DN thì chi phí
liên quan được xác định là chi phí cơ hội
cao nhất để dự án sử dụng nguyên vật liệu
này. Nhà quản trị cần cân nhắc đánh giá
phương án sử dụng nguyên vật liệu cho dự
án một cách tiết kiệm và hợp lý với tình
hình thực tế của DN.
Đối với chi phí liên quan tới dự án là chi phí về
máy móc thiết bị. Chi phí sử dụng máy móc trong
dự án được coi là chi phí liên quan sẽ phát sinh dòng
tiền mất đi trong tương lai, hay chính là chi phí sử
dụng tài sản. Các chi phí đó là chi phí khấu hao tài
sản cố định mà DN đang sở hữu nay được đưa vào
sử dụng cho dự án, hay các chi phí sản xuất chung
phân bổ theo định mức công suất hoạt động khi sử
dụng vào dự án.
Chi phí không liên quan
trong thẩm định dự án kinh doanh
Chi phí không liên quan tới dự án có thể tồn
tại dưới dạng chi phí chìm, chi phí cam kết, chi
phí giả định. Chi phí chìm là những chi phí đã xảy
ra, không thay đổi cho dù dự án có thực hiện hay
không, không liên quan đến quyết định quản trị.
Ví dụ, với những dự án khai khoáng, những khoản
chi phí khảo sát thăm dò trước khi lập và thực hiện
dự án luôn phát sinh cho dù dự án khai khoáng có
được thực hiện hay không, đây được coi là khoản
chi phí chìm, chi phí không liên quan khi đánh giá
dự án đầu tư.
Chi phí cam kết là những chi phí đang và sẽ phát
sinh trong tương lai, cho dù có quyết định thực hiện
dự án hay không. Những chi phí này phát sinh từ
những thỏa thuận trong quá khứ, kéo dài đến hiện
tại và tương lai, không thay đổi cho dù quyết định
thực hiện dự án hay không.
Chi phí giả định là những tổn thất từ những
phương án mà nhà đầu tư không lựa chọn và giá
trị tổn thất do nhà đầu tư tự đánh giá lợi ích kinh
tế của phương án thay thế theo giá trị thị trường.
Ví dụ như với dự án đầu tư nhà xưởng sản xuất
của DN, nhà quản trị giả định không sử dụng nhà
xưởng để sản xuất mà sử dụng để cho thuê, khi
đó, giá trị hợp đồng cho thuê nhà xưởng mà nhà
quản trị giả định là chi phí không liên quan đến
dự án đầu tư.
Chi phí nhân công
Lao động làm đủ
định mức, công lao
động
Nguồn lao động đang dư
thừa, sẵn sàng cho dự án
Chi phí liên quan = 0
Chuyển sang bộ
phận khác
Làm thêm giờ
làm thêm ca
Chi phí liên quan = lương trả theo thời gian lao động +
(doanh thu – biến phí) của số sản phẩm mà lao động đó
làm ra ở bộ phận cũ
Chi phí liên quan = chi
phí trả lương làm thêm
theo giờ
Thuê lao động
Chi phí liên quan = Chi phí thuê ngoài
SƠ ĐỒ 1: XÁC ĐỊNH CHI PHÍ LIÊN QUAN ĐỐI VỚI CHI PHÍ NHÂN CÔNG
Nguồn: Nghiên cứu, tổng hợp của tác giả
