52
KẾ TOÁN - KIỂM TOÁN
phí, thu nhập và đầu tư tài sản cũng như các cơ hội
đầu tư, các quyết định sản xuất kinh doanh trong
hiện tại và tương lai của doanh nghiệp. Các chỉ tiêu
cơ bản để dánh giá trung tâm đầu tư là: Tỷ suất
hoàn vốn đầu tư (ROI), lãi thặng dư (RI)…
Như vậy, các TTTN được hình thành trên đặc
điểm cơ cấu bộ máy quản lý và mục tiêu của nhà
quản trị. Việc phân chia thành các trung tâm sẽ giúp
nhà quản trị có thể dễ dàng đưa ra phương pháp và
cách thức hoạt động của trung tâm. Tuy nhiên, việc
phân biệt rõ ràng từng loại TTTN chỉ mang tính chất
tương đối, phụ thuộc vào quan điểm của nhà quản
trị cấp cao nhất, thông thường căn cứ vào nhiệm vụ
chính của bộ phận, đơn vị đó.
Thực trạng kế toán trách nhiệm
trong các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam
Trong 5 năm qua, kim ngạch xuất khẩu thủy sản
của Việt Nam luôn đứng thứ 4 trong số các mặt
hàng xuất khẩu chủ lực, sau dệt may, gia dầy và
dầu thô. Các vùng biển Việt Nam có năng lực tái
sinh học cao của vùng sinh thái nhiệt đới và môi
trường biển còn tương đối sạch, do đó hải sản được
đánh giá là an toàn cho sức khoẻ với nhiều loại
hải sản quý có giá trị kinh tế cao như: Tôm hùm,
cá, mực… Tuy nhiên, ngành Thuỷ sản cũng đứng
trước những thách thức lớn như quá dư thừa lao
động ở các vùng ven biển, nguồn nhân lực còn ít
được đào tạo, cuộc sống vật chất thiếu thốn là sức
ép rất lớn cả về kinh tế xã hội. Cơ sở hạ tầng yếu,
chưa đồng bộ với trình độ công nghệ lạc hậu trong
khai thác, nuôi trồng, chế biến dẫn đến năng suất
và hiệu quả kinh tế thấp.
Qua thống kê, số lượng các cơ sở chế biến và
kinh doanh xuất khẩu thủy sản quy mô công nghiệp
đăng ký xuất khẩu là trên 600 cơ sở. Thành tựu của
ngành Thủy sản thể hiện bằng kết quả xuất khẩu
tăng nhanh về cả giá trị và sản lượng trong giai đoạn
2001 – 2017. Năm 2017, sản phẩm thủy sản được xuất
khẩu sang 167 nước và vùng lãnh thổ. Ba thị trường
chính là Liên minh châu Âu (EU) chiếm 18%, Mỹ
17% và Nhật Bản 16% và đang có những thị trường
tiềm năng như Trung Quốc (15%) và ASEAN (18%).
Số nhà máy và công suất cấp đông của các cơ sở
chế biến tăng rất nhanh trong giai đoạn 2001- 2015.
Nhiều công ty quy mô lớn như: Tập đoàn Thủy sản
Minh Phú, Công ty Cổ phần Vĩnh Hoàn, Công ty Cổ
phần Hùng Vương… (Hình 1)
Qua nghiên cứu thực trạng áp dụng KTTN tại
các DN thủy sản nhận thấy, một số DN đã ứng dụng
KTTN thông qua các vấn đề cụ thể như: về phân cấp
quản lý, về xác định các chỉ tiêu đánh giá, báo cáo
tâm mình như quản lý về chi phí, doanh thu và các
khoản đầu tư. Các TTTN tạo ra mối liên hoàn trong
hệ thống quản lý. Thông thường có 4 TTTN bao
gồm: Trung tâm chi phí, trung tâm doanh thu, trung
tâm lợi nhuận và trung tâm đầu tư. Cụ thể:
- Trung tâm chi phí: Là bộ phận trong tổ chức
mà nhà quản trị của nó chỉ được quyền ra quyết
định đối với chi phí phát sinh trong bộ phận đó.
Trung tâm chi phí gắn liền với cấp quản lý mang
tính chất tác nghiệp, trực tiếp tạo ra sản phẩm,
dịch vụ hoặc gián tiếp phục vụ kinh doanh. Thành
quả của các trung tâm chi phí thường được đánh
giá bằng việc so sánh chi phí thực tế với chi phí
dự toán và phân tích các chênh lệch phát sinh. Các
chỉ tiêu kết quả thường dùng để đo lường là chi
phí nguyên vật liệu trực tiếp, chi phí nhân công
trực tiếp…
- Trung tâm doanh thu: Có quyền quyết định
trong việc bán hàng để tạo ra doanh thu cho DN,
trung tâm này thường gắn với bậc quản lý cấp trung
hoặc cấp cơ sở. Thành quả của các trung tâm doanh
thu thường được đánh giá bằng việc so sánh doanh
thu thực tế với doanh thu dự toán và phân tích các
chênh lệch phát sinh. Các chỉ tiêu kết quả thường
dùng để đo lường là số lượng sản phẩm tiêu thụ,
doanh thu bán hàng tiêu thụ trong kỳ…
- Trung tâm lợi nhuận: Gắn với bậc quản lý cấp
trung, đó là giám đốc điều hành công ty, các đơn
vị kinh doanh trong công ty như các chi nhánh…
Thành quả của các trung tâm lợi nhuận được đánh
giá bằng việc so sánh các dữ liệu trên báo cáo kết
quả hoạt động kinh doanh thực tế với các dữ liệu
trên báo cáo kinh doanh dự toán. Hiệu quả hoạt
động của trung tâm lợi nhuận là: Tỷ suất lợi nhuận
trên doanh thu, tỷ suất lợi nhuận trên chi phí…
- Trung tâm đầu tư: Là bộ phận trách nhiệm có
quyền lực cao nhất. Vì vậy, trung tâm đầu tư có
trách nhiệm là những nhà quản trị cấp cao như Hội
đồng quản trị công ty. Trung tâm này kiểm soát chi
HÌNH 1: THỐNG KÊ XUẤT KHẨU THỦY SẢN VIỆT NAM 2005-2017
Nguồn: Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam
