TÀI CHÍNH -
Tháng 6/2018
61
Thái Lan là một trong những thị trường hàng
không phát triển nhanh và năng động nhất khu vực
châu Á-Thái Bình Dương. Đây cũng là thị trường
cạnh tranh khốc liệt nhất khu vực khi có tới hơn 40
doanh nghiệp khai thác các đường bay nội địa, chỉ
riêng 4 hãng hàng không là: Thai AirAsia, Nok Air,
Thai Airways và Bangkok Airways chiếm hơn một
nửa hoạt động hàng không của nước này. Đặc biệt,
bốn trong năm cái tên dẫn đầu thị trường nội địa
Thái Lan là hãng hàng không chi phí thấp với tổng
thị phần lên tới 88%. Trong khi đó, hãng hàng không
Quốc gia Thai Airways do Bộ Tài chính Thái Lan nắm
giữ 51% cổ phần chỉ chiếm thị phần nội địa 9,1%.
Hãng hàng không quốc gia Malaysia Airlines,
với 69% cổ phần thuộc sở hữu của quỹ đầu tư lợi ích
Malaysia. Chính phủ Malaysia đã phải đẩy mạnh
chiến lược kinh doanh cho hãng này, thậm chí tính
đến chuyện đổi tên để cứu vớt hãng hàng không
quốc gia này. Người Malaysia có thể lo ngại cho số
phận hãng hàng không quốc gia nhưng cũng có thể
tự hào bởi một tên tuổi hàng đầu trong ngành hàng
không chi phí thấp là AirAsia. Năm 2016, Air Asia
được Skytrax bầu chọn là hãng hàng không chi phí
thấp tốt nhất thế giới, vượt qua nhiều tên tuổi hàng
đầu khác như Virgin America, Norwegian…
Câu chuyện về Japan Airlines (JAL) - hãng hàng
không lớn nhất châu Á cũng là một bài học cho các
hãng hàng không truyền thống. Năm 2010, JAL
tuyên bố phá sản đã gây ra cú sốc lớn đối với cả khu
vực. JAL khi đó rơi vào tình trạng tê liệt vì nhiều
năm quản lý kém với khoản nợ lên tới 25 tỷ USD.
Sau đó, JAL đã hồi sinh nhờ khoản cứu trợ 600 tỷ
yên, tương đương 6,6 tỷ USD từ chính phủ và nhờ
công lao của doanh nhân Kazuo Inamori nhận trách
nhiệm vực dậy JAL, mặc dù ông chẳng có chút kinh
nghiệm nào về ngành này.
Có thể thấy, mô hình hàng không truyền thống
không phải là cơ sở chắc chắn đảm bảo cho sự phát
triển bền vững, mặc dù các hãng hàng không hoạt
động theo mô hình truyền thống và nguồn gốc là
hãng hàng không quốc gia có vốn nhà nước. Trong
khi đó, các hãng hàng không chi phí thấp ngày càng
chiếm ưu thế, ví dụ đối với Việt Nam, một số hãng
hàng không giá rẻ tuy mới phát triển, song cũng đã
nhanh chóng khai thác được lợi thế “giá rẻ”, phù
hợp với giới bình dân. Tuy nhiên, mô hình hàng
không giá rẻ ở Việt Nam cũng đang đứng trước
những thách thức không nhỏ, đặc biệt là trong bối
cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt của thị trường
hàng không khu vực và thế giới.
Cạnh tranh giữa hàng không
truyền thống và hàng không giá rẻ
Sự lớn mạnh của các hãng hàng không chi phí
thấp ngày càng rõ nét, đặc biệt là tại các quốc gia
đang phát triển. Những hãng hàng không chi phí
thấp mới ra đời nhưng đã nhanh chóng thành công,
dẫn đầu thị trường, IndiGo tại Ấn Độ là một ví
dụ. IndiGo ra đời năm 2006, và đến tháng 1/2017
thì IndiGo đã nắm 39,8% thị phần hàng không nội
địa Ấn Độ, trở thành hãng hàng không lớn nhất tại
nước này và lớn thứ tám tại châu Á với hơn 41 triệu
lượt khách chuyên chở năm 2016. Theo đó, IndiGo
đã bỏ xa Air India, hãng hàng không quốc gia Ấn
Độ về lượng khách chuyên chở từ năm 2012, dù ra
đời sau tới 74 năm. Giá trị vốn hóa của IndiGo hiện
tại lên tới hơn 7 tỷ USD.
Câu chuyện của các hãng hàng không truyền
thống như Thai Airways nằm ở chỗ các doanh nghiệp
này phải dựa vào nguồn vốn vay để mua máy bay
trong khi các chi phí khác không được tiết kiệm triệt
để. Tổng nợ của Thai Airways đến 31/12/2016 lên đến
249,5 tỷ bath, hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu lên tới 7
lần. Vốn hóa thị trường khoảng 1,4 triệu USD. Trong
khi đó, với hãng hàng không tư nhân chi phí thấp
Thai AirAsia thì tổng doanh thu lên tới 32,4 tỷ baht
(934 triệu USD) và lợi nhuận ròng năm 2016 là 3,4 tỷ
baht (98 triệu USD), tăng 71% so với năm 2015. Giá
trị niêm yết 51% công ty tại thị trường Bangkok là
914,28 triệu USD (tại ngày 22/6/2017), tương đương
với việc giá trị công ty là 1,8 tỷ USD. Đến thời điểm
31/12/2017 doanh thu là 300 triệu USD.
Tại Singapore, hãng hàng không quốc gia
Singapore Airlines thua lỗ 138,3 triệu USD trong
quý I/2017. Đây là quý thua lỗ đầu tiên trong vòng
5 năm trở lại đây. Kể từ năm 2014, tỷ lệ tăng trưởng
hành khách của Singapore Airlines gần như không
nhúc nhích, mặc dù nhu cầu của hành khách khu
vực châu Á - Thái Bình Dương tăng 11%. Singapore
Airlines khẳng định, họ đang đánh giá lại toàn diện
công việc kinh doanh. Trong khi đó, các hãng hàng
không giá rẻ Tiger Airways và Scoot đã mở rộng
hoạt động kinh doanh đáng kể trong vài năm qua,
thu về lợi nhuận 22 triệu USD Singapore trong quý
I/2017, tăng hơn 50% so với cùng kỳ năm trước.
Hiện nay, Việt Nam có 4 hãng hàng không khai
thác thị trường nội địa gồm Vietnam Airlines,
Vietjet Air, Jetstar Pacific và VASCO. Cuộc cạnh
tranh thực sựchỉ cógiữahai hãng lớn làVietnam
Airlines và Vietjet Air. Năm 2017, Vietjet bám
sát VietnamAirlines ở thị phần hàng không nội
địa, lần lượt là 41,5% và 42,5%.
