Basic HTML Version
46
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
thái khởi nghiệp được định nghĩa là “tổng hợp các
chủ thể và nhân tố có mối quan hệ bổ trợ lẫn nhau
nhằm tạo nên các DNKN thành công trong phạm
vi lãnh thổ nhất định”. Còn theo Mason và Brown
(2014), hệ sinh thái khởi nghiệp là “sự tổng hợp có
liên kết giữa chủ thể khởi nghiệp, các tổ chức hỗ
trợ (như các DN, quỹ đầu tư mạo hiểm, NĐT thiên
thần, ngân hàng), các tổ chức khác có liên quan (các
trường đại học, các cơ quan nhà nước, các quỹ đầu
tư công) và tiến trình khởi nghiệp (như tỷ lệ thành
lập DN, số lượng DN với mức tăng trưởng cao);
mối liên hệ chính thức hoặc không chính thức và
tác động trực tiếp đến môi trường khởi nghiệp của
địa phương”.
Về Quỹ Đầu tư mạo hiểm và nhà đầu tư thiên thần
NĐT “thiên thần” là thuật ngữ để chỉ những cá
nhân có nguồn lực tài chính dồi dào, có khả năng
cấp vốn cho một DN thành lập và đổi lại, họ sẽ được
sở hữu một phần công ty. Quỹ Đầu tư mạo hiểm
là những DN huy động và kêu gọi DN và cá nhân
khác đóng góp để hình thành nên Quỹ Đầu tư và sử
dụng quỹ này để đầu tư vào những DN mới thành
lập, có tốc độ tăng trưởng cao và có tiềm năng lớn.
Đối với các DNKN, các Quỹ Đầu tư mạo hiểm
và NĐT thiên thần có vai trò đặc biệt quan trọng.
Các DNKN có xuất phát điểm từ ý tưởng của một
hoặc một nhóm cá nhân, những người này bản thân
thường không có vốn hoặc nếu có thì số vốn tự có
cũng rất ít ỏi. Họ có thể huy động vốn từ bạn bè,
người thân nhưng số vốn huy động được cũng giới
hạn, chỉ đủ để hoạt động trong thời gian ngắn và
không đủ để DN phát triển.
Bên cạnh đó, đặc điểm của các DNKN là mặc dù
có khả năng mang lại lợi nhuận cao nhưng cũng gắn
với rủi ro lớn nên những khoản đầu tư vào DNKN
thường không chắc chắn, không an toàn. Vì vậy, với
những nguồn huy động vốn truyền thống khác như
vay tín dụng ngân hàng thường khó tiếp cận, do
những quy định ràng buộc không cho phép ngân
hàng đổ tiền vào những dự án có mức độ rủi ro quá
cao. Sự xuất hiện của những Quỹ Đầu tư mạo hiểm
và NĐT thiên thần là nguồn sáng và là cứu cánh cho
các dự án khởi nghiệp.
Theo báo cáo của Cục Phát triển thị trường và
DN khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công
nghệ), hiện tại, ở Việt Nam, về Quỹ Đầu tư mạo
hiểm, tính tới hết năm 2017, có khoảng 40 Quỹ đầu
tư hoạt động với phần lớn là các quỹ đầu tư nước
ngoài. Trong số đó, chỉ có một số quỹ đầu tư có văn
phòng đại diện ở Việt Nam, ngoài ra có những Quỹ
Đầu tư DN tư nhân, không tập trung đầu tư vào
các dự án khởi nghiệp nhưng có thể đầu tư vào giai
đoạn chuyển tiếp từ dự án khởi nghiệp thành DN
trưởng thành.
Số lượng các NĐT thiên thần tuy chưa nhiều
nhưng bắt đầu có xu hướng tăng. Hoạt động của
các NĐT thiên thần ở Việt Nam được đánh giá là
đã bắt đầu có hệ thống hơn thông qua việc kết nối,
hình thành một số câu lạc bộ, mạng lưới đầu tư cho
khởi nghiệp.
Về ưu đãi thuế đối với Quỹ Đầu tư mạo hiểm
và nhà đầu tư thiên thần
Về tác động của ưu đãi thuế tới quyết định đầu
tư của Quỹ Đầu tư mạo hiểm và NĐT thiên thần,
nghiên cứu và thực tiễn đã chỉ ra, có rất nhiều nhân
tố tác động đến quyết định này, trong đó nhân tố ưu
đãi thuế là một nhân tố quan trọng.
Những kết quả nghiên cứu thực chứng về tác
động của ưu đãi thuế tới quyết định đầu tư của Qũy
Đầu tư mạo hiểm và NĐT thiên thần vào các dự án
khởi nghiệp trên thế giới được khái quát như sau:
Cumming và Li (2013) đã sử dụng số liệu tại Mỹ từ
năm 1995 đến năm 2010 và đã phát hiện ra sự tương
quan tỷ lệ thuận giữa ưu đãi thuế thu nhập DN với
quyết định đầu tư của Quỹ Đầu tư mạo hiểm. Hay
theo Mason và Harrison (2002) nghiên cứu thực
chứng taị Anh và chỉ ra thuế là nhân tố vĩ mô quan
trọng nhất tác động tới quyết định đầu tư của NĐT
thiên thần.
Để xây dựng mội chính sách ưu đãi thuế hiệu
quả dành cho Quỹ Đầu tư mạo hiểm và NĐT thiên
thần, chúng ta có nhiều cách tiếp cận để xác định
một nội dung ưu đãi thuế hợp lý, trong bài báo này
tác giả đề xuất cách tiếp cận nội dung ưu đãi thuế
dựa theo vòng đời của một cuộc đầu tư. Bất cứ NĐT
nào khi đưa ra quyết định đầu tư cũng đều mong
muốn tối đa hoá thu nhập và tối thiểu hoá chi phí.
Theo đó, một cuộc đầu tư sẽ trải qua 3 giai đoạn cơ
bản và nội dung ưu đãi thuế được phân chia gắn
liền với các khoản thu nhập và chi phí của nhà đầu
tư trong 3 giai đoạn (Đầu tư ban đầu, nhận thu nhập
và thoái vốn).
Trong giai đoạn đầu tư ban đầu, thực tế chưa
có bất cứ ví dụ nào về áp dụng ưu đãi thuế trong
giai đoạn này, nhưng thay vào đó ở giai đoạn quan
trọng này, quyết định của Quỹ Đầu tư mạo hiểm
và NĐT thiên thần bị ảnh hưởng trực tiếp bởi chính
sách thuế ở hai giai đoạn sau. NĐT sẽ có cái nhìn
tương lai về thu nhập và chi phí của mình, những
rủi ro mà mình sẽ chịu, ưu đãi thuế sẽ giúp NĐT san
sẻ bớt rủi ro và sẵn sàng chấp nhận rủi ro hơn khi
đưa ra quyết định đầu tư.