111
Chuyên đề bảo hiểm xã hội Việt Nam
Một số quy định mới về chế độ hưu trí theo Luật
BHXH năm 2014 có tác động đến một số đối tượng
như phân tích ở trên. Người lao động cần đối chiếu
với trường hợp cụ thể của mình để xem xét, quyết
định. Lương hưu phụ thuộc nhiều yếu tố: Giới tính,
tuổi đời, thời gian đóng BHXH, mức tiền lương đóng
BHXH, thời điểm hưởng lương hưu; điều kiện làm
việc; thời gian hưởng lương hưu nên không phải ai
nghỉ hưu trước năm 2018 đều có lợi hơn người nghỉ
hưu từ năm 2018 trở đi.
Đáp ứng yêu cầu thực tiễn
Thực tế, trong quá trình xây dựng và phát triển
hệ thống BHXH thông thường đòi hỏi phải thường
xuyên đánh giá và nếu cần thiết thì phải thay đổi
tham số của hệ thống cho phù hợp với tình hình
kinh tế, xã hội như điều chỉnh tuổi nghỉ hưu. Già
hóa dân số là một thực tế trên toàn cầu. Vì vậy, hệ
thống hưu trí các nước, trong đó có Việt Nam, buộc
phải xem xét ảnh hưởng của những thay đổi này.
Việt Nam đang ở trong thời kỳ cuối của giai đoạn
“dân số vàng”. Quá trình già hóa dân số diễn ra rất
nhanh. Nếu tuổi nghỉ hưu vẫn giữ ở 60 đối với nam
và 55 đối với nữ, tỷ lệ người nghỉ hưu so với người
đang trong độ tuổi lao động dự đoán sẽ tăng từ
19,4% (năm 2009) lên 59,5% (2049) và tiếp tục lên
77,7% (năm 2099).
Trong bối cảnh tuổi thọ trung bình tiếp tục tăng,
tỷ lệ người trong độ tuổi lao động so với người nghỉ
hưu đang ngày càng giảm đi, do mức sinh giảm
cũng như sức khỏe và tuổi thọ tăng lên, Việt Nam
cần nâng dần tuổi nghỉ hưu để bảo đảm mối tương
quan giữa đóng và hưởng BHXH và giải quyết thiếu
hụt lao động trong tương lai.
Với xu hướng già hóa dân số, tăng tuổi nghỉ hưu
sẽ giúp bù đắp phần lao động bị thiếu hụt khi số
người trong độ tuổi lao động bị giảm sút cũng như
để duy trì tính bền vững về tài chính của hệ thống
hưu trí. Quan trọng hơn, cần phải đưa chế độ hưu
trí về đúng với bản chất là chế độ bảo hiểm tuổi già.
Theo đó, cần quy định tuổi nghỉ hưu của Việt Nam
cho phù hợp với đặc điểm của con người Việt Nam,
tương đồng với các nước trên thế giới, đặc biệt là
các nước trong khu vực. Đồng thời, cần nghiên cứu
để sớm có quy định về mức sàn lương hưu hay là
mức lương hưu thấp nhất phải đảm bảo cuộc sống
tối thiểu của người về hưu.
Việc điều chỉnh tuổi nghỉ hưu vừa đảm bảo
tương quan giữa đóng và hưởng, vừa giải quyết
việc thiếu hụt lao động khi tỷ lệ người trong độ tuổi
lao động so với người nghỉ hưu ngày càng giảm đi
do mức sinh giảm. Đây là một trong các giải pháp
để bảo đảm vấn đề an toàn, lâu dài cho Quỹ Hưu trí
và tử tuất, đưa chế độ hưu trí về đúng với bản chất
là chế độ bảo hiểm tuổi già.
Theo quy định của Điều 187 Bộ luật Lao động
hiện hành về tuổi nghỉ hưu và theo cách tính của
Luật BHXH năm 2014, nếu đủ 15 năm đóng BHXH
được hưởng lương hưu ở mức 45%; từ năm thứ 16
trở đi, mỗi năm sẽ cộng 2% đối với nam và 3% đối
với nữ. Hiện nay, mức hưởng lương hưu tối đa là
75% cho nam nghỉ hưu ở tuổi 60, nữ ở tuổi 55. Như
vậy, khi điều chỉnh tuổi nghỉ hưu nam từ 60 lên 62,
nữ từ 55 lên 58 hoặc 60 sẽ đặt ra các vấn đề. Tỷ lệ
đóng góp vào Quỹ Hưu trí và tử tuất còn thấp so với
mức hưởng lương hưu (tổng mức đóng góp là 22%,
trong khi tỷ lệ hưởng lương hưu tối đa là 75% mức
bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH cho 25
năm đóng BHXH đối với nữ và 30 năm đối với nam).
Tỷ lệ hưởng lương hưu bình quân của nam là 2,5%
cho một năm đóng, của nữ là 3% cho một năm đóng
là quá cao (bình quân các nước trên thế giới là 1,7%).
Có 3 cách để xử lý vấn đề cân đối trong đóng-
hưởng BHXH là: Tăng mức đóng, giảm mức hưởng
hoặc kéo dài thời gian đóng, rút ngắn thời gian
hưởng. Trong thực tế, việc tăng mức đóng BHXH
khó thực hiện vì áp lực cho người sử dụng lao động
và người lao động bị giảm thu nhập; giảm mức
hưởng cũng khó vì người lao động không đồng
tình. Vậy chỉ còn cách tăng điều kiện về thời gian
đóng BHXH, rút ngắn thời gian hưởng, nghĩa là
tăng tuổi nghỉ hưu. Do đó, với thực tế hiện nay, việc
điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu chưa nên tính đến
điều chỉnh tăng tỷ lệ % mức đóng vào Quỹ Hưu trí
và tử tuất.
Trong bối cảnh hội nhập, Việt Nam hướng tới
tăng dần tuổi nghỉ hưu cho phù hợp với đặc điểm
của con người Việt Nam, tương đồng với các nước
trên thế giới, đặc biệt là các nước trong khu vực
như: Lào, Philippines, Campuchia… tuổi nghỉ hưu
cả với nam và nữ là 60 tuổi.
Có thể nói, việc điều chỉnh chính sách, pháp
luật đều nhằm mục tiêu để quỹ được bảo toàn và
tăng trưởng tốt hơn; đảm bảo tốt nhất quyền và
lợi ích của người tham gia và thụ hưởng các chế
độ BHXH.
Trong bối cảnh hội nhập, Việt Nam hướng tới
tăng dần tuổi nghỉ hưu cho phù hợp với đặc
điểm của con người Việt Nam, tương đồng với
cácnước trên thếgiới, đặcbiệt là cácnước trong
khu vực như: Lào, Philippines, Campuchia…
tuổi nghỉ hưu cả với nam và nữ là 60 tuổi.
