TÀI CHÍNH -
Tháng 01/2016
71
Xu hướng sử dụng hiệu quả và tiết kiệm năng lượng
được triển khai ở hầu hết các nước trên thế giới và
xu hướng này chắc chắn sẽ kéo dài trong lộ trình
thực hiện các mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính
vừa được cam kết tại Hội nghị quốc tế về biến đổi
khí hậu lần thứ 21 (COP21).
Tóm lại, với lượng cung đủ đảm bảo đáp ứng
lượng cầu dầu mỏ ở mức chi phí 20-35 USD/thùng,
thì khoảng dao động giá dầu sẽ chỉ từ 25-40 USD/
thùng cho năm 2016. Thậm chí nếu các chủ thể thị
trường như: Mỹ, Nga, OPEC trong cấu trúc độc
quyền nhóm lựa chọn chiến lược vượt trội (chiến
lược phi hợp tác), cân bằng được thiết lập trên thị
trường thì giá dầu có thể sẽ về ngưỡng 20-25 USD/
thùng.
Kinh tế Việt Nam và tác động từ giá dầu thế giới
Dù vai trò của Việt Nam trên thị trường dầu mỏ
thế giới là không lớn nhưng thị trường dầu mỏ Việt
Nam lại khá đặc thù và chịu nhiều tác động. Chúng
ta xuất khẩu dầu thô và nhập khẩu hầu hết các sản
phẩm dầu mỏ. Với sự phụ thuộc đa chiều vào thị
trường dầu mỏ thế giới nên những biến động về giá
dầu thế giới cũng gây ra những tác động đa chiều
tới kinh tế Việt Nam.
Trước hết trên quan điểm là nước xuất khẩu dầu
thô và doanh thu dầu thô luôn chiếm từ 10 - 20%
trong tổng thu ngân sách nhà nước (NSNN), với giá
dầu thấp phải gánh chịu những thiệt hại trực tiếp từ
khi giảm sút của doanh thu và nguồn thu ngân sách.
Việc giá dầu thô giảm sâu sẽ gây hậu quả xấu tới
cân đối ngân sách trong bối cảnh các nhiệm vụ chi
theo dự toán ngày càng tăng cao. Muốn đảm bảo các
nhiệm vụ chi NSNN theo dự toán, đồng thời không
làm tăng quy mô thâm hụt NSNN bắt buộc Chính
phủ phải khai thác nguồn thu khác để bù đắp khoản
hụt thu do giảm giá dầu.
Trái lại, trên phương diện Việt Nam là một nước
nhập khẩu một lượng lớn xăng dầu thành phẩm
(với hơn 70% lượng xăng dầu nhập khẩu), khi giá
dầu giảm, giá các thành phẩm xăng dầu trên thị
trường thế giới giảm theo sẽ làm giảm nhẹ hóa đơn
xăng dầu của người tiêu dùng Việt Nam. Trên thị
trường nội địa, chúng ta cũng đã nhận được các đợt
điều chỉnh giảm liên tục giá các sản phẩm xăng dầu
từ điều hành của Nhà nước. Một khi chi tiêu cho
xăng dầu giảm thì thu nhập khả dụng của người
tiêu dùng còn lại cho các sản phẩm hàng hóa khác
sẽ tăng lên và sự gia tăng sức mua cho người dân
trong nước sẽ góp phần làm tăng GDP.
Đặc biệt, việc giảm giá dầu thành phẩm lại là cơ
hội để phát triển các hoạt động sản xuất, kinh doanh
Năm 2016, sẽ rất khó cho một kịch bản giá dầu
tăng trở lại. Với lượng cung đủ đảm bảo đáp ứng
lượng cầu dầu mỏ ở mức chi phí 20-35 USD/
thùng, thì khoảng dao động giá dầu sẽ chỉ
từ 25-40 USD/thùng cho
năm 2016.
trong nước khi xăng dầu là yếu tố đầu vào quan
trọng của rất nhiều hoạt động kinh tế. Thông qua
phát triển kinh tế trong nước và xuất khẩu phi dầu
mỏ, cơ cấu thu NSNN sẽ chuyển dịch sang nhiều
hơn vào thu từ hoạt động sản xuất, kinh doanh
trong nước. Đây là cơ hội để Nhà nước có thể giải
quyết các vấn đề bất cập về cơ cấu thu NSNN với
nguy cơ thiếu bền vững do vẫn dựa rất lớn vào thu
từ khai thác dầu mỏ (lĩnh vực phụ thuộc rất nhiều
vào biến động trên thị trường quốc tế). Định hướng
này là hoàn toàn phù hợp trong điều hành kinh tế
vĩ mô, đặc biệt là khi kinh tế Việt Nam đang trong
quá trình phục hồi và tăng trưởng trở lại. Đó là chưa
kể các hiệu ứng tích cực khác của việc giá dầu giảm
tới kinh tế của đất nước như việc hỗ trợ tích cực cho
việc kiểm soát lạm phát.
Tuy vậy, nhìn lại các tác động của giá dầu giảm
tới kinh tế Việt Nam năm 2015, khách quan có thể
thấy, chúng ta chưa thực sự chủ động trong việc
khai thác hiệu ứng tích cực của giá xăng dầu giảm.
Đơn cử như xăng dầu là đầu vào của sản xuất điện
hay trong giao thông vận tải, nhưng chưa thấy giá
điện, hay giá taxi điều chỉnh giảm với mức tương
ứng theo logic giá đầu vào giảm. Dường như “giá
xăng dầu thấp cho phát triển kinh tế” chưa được
thực sự quan tâm và tận dung hết các khía cạnh tích
cực của nó.
Năm 2016, sẽ rất khó cho một kịch bản giá dầu
tăng trở lại. Vì vậy, cần thừa nhận một kịch bản giá
dầu thấp và có thể kéo dài để chủ động trong việc
lập các kế hoạch thu – chi ngân sách ở quy mô quốc
gia, cơ cấu thu NSNN phù hợp, xây dựng kế hoạch
phát triển kinh tế với đầu vào là xăng dầu có giá
thấp, từ đó mới có thể tận dụng được các cơ hội từ
việc giá dầu giảm mạnh.
Tóm lại, với kịch bản giá dầu thấp trong năm
2016, việc chúng ta có tận dụng thành công cơ hội
của giá dầu thấp nằm ở việc khai thác tối đa các ảnh
hưởng tích cực tới nền kinh tế đất nước của việc
giảm giá xăng dầu như đã phân tích ở trên để cuối
cùng tác động ròng hay tác động tổng hợp của việc
