72
DIỄN ĐÀN KHOA HỌC
giao thông, nông nghiệp là hai lĩnh vực quan trọng
nhất, nhu cầu đầu tư lớn nhưng để đảm bảo tính hợp
lý và đồng bộ trong mục tiêu phát triển cần tính toán
lại tỷ lệ này trong phân bổ ngân sách. Hơn nữa, tỉnh
Hà Giang có tiềm năng, lợi thế phát triển văn hóa du
lịch, do đó các lĩnh vực văn hóa - du lịch, giáo dục, y
tế cũng cần được quan tâm thỏa đáng hơn.
Tình trạng nợ đọng vốn đầu tư khá cao, còn
nhiều công trình dang dở. Đây là một thực trạng của
đầu tư công, đặc biệt ở các địa phương nghèo như
Hà Giang. Tính đến 31/12/2014 tổng số có 1.656 dự
án có khối lượng đã thực hiện chưa được bố trí vốn
thanh toán là 3.596,1 tỷ đồng. Nợ đọng vốn đầu tư,
công trình dở dang dẫn đến những hệ lụy như: Các
công trình dở dang không thể đưa vào khai thác sử
dụng gây lãng phí; Nhà nước không thu được thuế
từ các doanh nghiệp tham gia thực hiện xây dựng
các công trình bằng nguồn vốn đầu tư công; Đẩy các
doanh nghiệp xây dựng cơ bản vào tình trạng khó
khăn, phá sản.
Trong phân bổ vốn đầu tư công vẫn tồn tại song
song các chủ thể khác nhau là Tỉnh và Bộ Kế hoạch
và Đầu tư. Trong đó, UBND Tỉnh phân bổ vốn cho
các công trình dự án của Tỉnh theo kế hoạch, Bộ Kế
hoạch và Đầu tư phân bổ trực tiếp cho các dự án
theo Chương trình mục tiêu quốc gia. Nhiều trường
hợp, các Chương trình mục tiêu quốc gia được phân
bổ trực tiếp không ăn nhập với mục tiêu phát triển
kinh tế của địa phương, do vậy tính đồng bộ, thiếu
tính liên kết chồng chéo dẫn tới hiệu quả thấp.
Nhiều dự án đầu tư công Tỉnh không chủ động
được quyền tham gia phân bổ vốn đầu tư. Trong
đầu tư công ở Hà Giang từ 2010 đến nay vẫn tồn tại
tình trạng Tỉnh quản lý và phân bổ nguồn vốn Trung
ương cấp, ngoài ra còn có cả các dự án Trung ương
cấp trực tiếp. Với những dự án đầu tư kiểu này các
văn bản và quyết định Tỉnh chỉ là một khâu mang
tính hình thức như tờ trình xin vốn, quyết định phê
duyệt dự án đầu tư. Việc ghi vốn hàng năm cho các
dự án loại này không căn cứ vào các tiêu thức ưu tiên
của địa phương mà hầu hết do cơ quan cấp Trung
ương và các doanh nghiệp tham gia làm nhà thầu các
công trình dự án định ra. Đối với các dự án loại này
có thể không nằm trong mục tiêu kế hoạch của địa
phương, việc được Trung ương đầu tư là hết sức cần
thiết nhưng tính cấp thiết của từng dự án, tính đồng
bộ, liên kết và hiệu quả đầu tư của các dự án này
cũng là một vấn đề cần được quan tâm.
Trong đánh giá và lựa chọn các dự án đầu tư
công chưa sử dụng các tiêu chí đánh giá của Bộ Kế
hoạch và Đầu tư và ngân hàng Phát triển châu Á.
Cụ thể đối với từng dự án trong quá trình thiết kế
lựa chọn mới chỉ xem xét dựa vào các căn cứ như có
nằm trong quy hoạch hay không, lĩnh vực có được
ưu tiên hay không... cơ bản chưa có đánh giá tính
hiệu quả, tác động của từng dự án một cách chi tiết.
Xem xét trong đầu tư, tạo đồng bộ, nhất quán
Thứ nhất,
trong ưu tiên phân bổ vốn cho các dự án
đầu tư công của Tỉnh, bên cạnh các căn cứ cụ thể của
Tỉnh, các cơ quan chức năng cần xem xét thêm các
tiêu chí đã được các cơ quan nghiên cứu, tổng hợp
và là kinh nghiệm thành công của nhiều quốc gia, địa
phương như: Tiêu chí hiệu quả, tiêu chí bền vững,
tiêu chí hiệu suất khai thác sử dụng dự án. Các tiêu
chí này cần phải được tính toán một cách thận trọng,
công khai trước khi phê duyệt và phân bổ vốn.
Thứ hai,
việc phân bổ vốn dầu tư cần xem xét đến
mối quan hệ và sự liên kết và hiệu quả giữa các dự
án đầu tư khác nhau của các ngồn vốn khác nhau.
Khi tính liên kết của các dự án được xem xét trong
đầu tư sẽ tạo ra sự đồng bộ nhất quán trong đầu
tư phát triển, hiệu quả khai thác sử dụng các dự án
cao hơn, tránh được trình trạng lãng phí do thiếu
đồng bộ.
Thứ ba,
khi phê duyệt và phân bổ vốn đầu tư
trong giai đoạn tiếp theo cần thiết phải xem xét đến
tính cấp bách của từng dự án trong từng khoảng
thời gian nhất định. Ngoài việc xem xét các tiêu chí,
căn cứ như đã nêu trên thì mức độ cấp bách của các
dự án cần phải được đánh giá thường xuyên trong
các kỳ xây dựng kế hoạch phân bổ ngân sách.
Thứ tư,
khi xây dựng kế hoạch và phân bổ ngân
sách đối với các dự án đầu tư công cần tăng cường
vai trò của các cơ qua giám sát ở tất cả các khâu trong
cả quá trình. Việc giám sát đối với các dự án đầu tư
công cần phải được thực hiện ở tất cả các công đoạn
chứ không chỉ thực hiện một số công đoạn như hiện
nay. Đồng thời, tăng thêm quyền hành cho các cơ
quan giám sát đầu tư nhằm thúc đẩy việc thực hiện
các dự án đầu tư đúng trình tự, quy trình và đạt
hiệu quả cao hơn.
Thứ năm,
thực hiện rà soát lại tất cả các công trình
đầu tư công từ đó có đánh giá và đề xuất giải pháp
xử lý nhằm nâng cao hiệu quả nguồn vốn đầu tư,
tránh thất thoát, lãng phí nguồn lực...
Tài liệu tham khảo:
1. UBND tỉnh Hà Giang: Báo cáo tổng hợp đầu tư công giai đoạn 2011-2015;
2. Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Giang: Tổng hợp tình hình đầu tư và nợ đọng xây
dựng cơ bản giai đoạn 2011- 2015;
3. Tài liệu hội thảo: “Tiêu chí đánh giá chương trình đầu tư công” trong khuôn
khổ dự án “Hỗ trợ chuẩn bị và thực hiện phát triển kinh tế - xã hội dựa trên
kết quả 2011 – 2015”.
