66
DIỄN ĐÀN KHOA HỌC
Cơ chế quản lý tài chính theo hướng tự chủ của
các trường đại học
Trong những qua, Việt Nam đã có nhiều chính
sách về cải cách quản lý giáo dục đại học (GDĐH).
Mới đây nhất là ngày 14/2/2015, Chính phủ đã ban
hành Nghị định số 16/2015/NĐ-CP quy định cơ chế
tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập trong các lĩnh
vực: Giáo dục đào tạo; dạy nghề; y tế; văn hóa, thể
thao và du lịch; thông tin truyền thông và báo chí;
khoa học và công nghệ; sự nghiệp kinh tế và sự
nghiệp khác. Trong đó, quan điểm đặt ra là nhằm
đổi mới toàn diện, tái cơ cấu các đơn vị sự nghiệp
công; đẩy mạnh việc giao quyền tự chủ, tự chịu
trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp, bao gồm cả
về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự và
về tài chính. Đơn vị càng tự chủ cao về tài chính thì
được tự chủ cao trong triển khai thực hiện nhiệm
vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự và phân bổ, sử dụng
các nguồn tài chính… Có thể nói chính sách của Nhà
nước về cải cách GDĐH, ưu tiên đầu tư ngân sách
nhà nước (NSNN) cho giáo dục và đẩy mạnh việc
thực hiện đổi mới cơ chế hoạt động, cơ chế tự chủ
tự chịu trách nhiệm đối với các cơ sở giáo dục, trong
đó có GDĐH là rất rõ ràng và dần hoàn thiện.
Hiện nay, Việt Nam đang áp dụng hai cơ chế tự
chủ tài chính là tự chủ toàn bộ và tự chủ một phần
chi phí hoạt động thường xuyên. Với cơ chế tự chủ
toàn bộ, trường đại học tự cân đối chi phí hoạt động
thường xuyên từ nguồn thu sự nghiệp. Với cơ chế
tự chủ một phần, trường đại học được NSNN hỗ trợ
một phần chi phí hoạt động. Bên cạnh đó, trường
đại học có quyền ban hành một số định mức chi tiêu
khác với quy định của Nhà nước đối với các đơn vị
không tự chủ. Đây được coi là một bước tiến trong
việc thực hiện tự chủ về tài chính, góp phần nâng
cao quyền tự chủ của các trường gắn với chất lượng,
hiệu quả công việc và giảm bớt gánh nặng chi tiêu
từ ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, theo Vụ Tài chính
Hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính), sau một thời
gian triển khai, hình thức tự chủ tài chính xuất hiện
những yếu tố bất cập. Cụ thể, đối với vấn đề liên
quan đến giao quyền tự chủ về tài chính, việc hỗ
trợ từ NSNN đối với các cơ sở GDĐH công lập vẫn
mang tính bình quân theo khả năng của NSNN. Các
trường đào tạo lĩnh vực kinh tế, đào tạo khoa học
cơ bản, khoa học xã hội nhân văn… đều được phân
bổ kinh phí từ NSNN tương tự như nhau, hoặc nếu
có phân biệt theo ngành nghề thì cũng không có sự
chênh lệch rõ nét, khiến không tạo động lực cạnh
tranh nâng cao chất lượng đào tạo giữa các trường
đại học công lập và chưa giải quyết được tối đa
tình trạng khó khăn của một số trường đại học đào
tạo các chuyên ngành cơ bản, khó tuyển sinh trong
những năm gần đây. Bên cạnh đó, nội dung phân
bổ NSNN chủ yếu dựa vào các yếu tố “đầu vào”
nên chưa gắn kết giữa kết quả sử dụng nguồn lực
NSNN với kết quả, hiệu quả thực hiện nhiệm vụ,
từ đó làm giảm tính năng động, sáng tạo của các cơ
sở GDĐH công lập trong việc huy động thêm các
nguồn lực xã hội và xảy ra tình trạng trông chờ vào
sự bao cấp của Nhà nước.
Hơn nữa, mặc dù là tự chủ về tài chính nhưng
các trường không được tự xác định mức thu học
phí, vẫn phải tuân thủ mức trần học phí, vốn chưa
đảm bảo bù đắp chi phí hoạt động được quy định
GIẢI PHÁPHOÀNTHIỆNCƠCHẾQUẢNLÝTÀICHÍNH
THEOHƯỚNGTỰ CHỦ CỦA CÁC TRƯỜNGĐẠI HỌC
NGUYỄN THU THẢO -
Đại học Lao động – Xã hội
Duy trì sự can thiệp đúng mức của Nhà nước thông qua các công cụ pháp lý, quy chế, tài
chính để rồi từ bỏ dần sự can thiệp trực tiếp vào quản lý vi mô, tăng quyền tự chủ về tài
chính cho các cơ sở giáo dục đại học là xu hướng tất yếu. Đây cũng là bước đi đúng đắn đã
được Chính phủ, Bộ Tài chính và các bộ ngành, liên quan đẩy nhanh thực hiện trong thời
gian qua.
