TÀI CHÍNH -
Tháng 6/2015
67
tại Nghị định 49/2010/NĐ-CP của Chính phủ. Việc
áp dụng khung học phí chung cho tất cả các trường
đại học công lập đã tạo ra sự bất bình đẳng giữa
các trường tự chủ toàn bộ và tự chủ một phần, điều
này làm hạn chế quyền tự chủ của các trường trong
việc quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính. Do
bị khống chế về trần học phí, cho nên để có thêm
nguồn thu, các cơ sở GDĐH công lập buộc phải tăng
số lượng và quy mô học sinh đào tạo, mở rộng các
loại hình đào tạo không chính quy, liên kết đào tạo
nhưng việc mở rộng quy mô đào tạo không tương
xứng với năng lực đào tạo của nhà trường...
Một số đề xuất
Đối với lĩnh vực giáo dục, mục đích chủ yếu của
việc giao quyền tự chủ là nhằm làm cho hệ thống
GDĐH hoạt động một cách có hiệu quả và đáp ứng
tốt nhất những đòi hỏi của xã hội. Trong việc giải
quyết mối quan hệ giữa cơ quan Nhà nước và các
cơ sở GDĐH, sự phân chia việc quản lý và giám
sát phải đảm bảo việc Nhà nước thực hiện “chức
năng quản lý vĩ mô” trong khi vẫn tăng khả năng
tự chủ của các cơ sở GDĐH nhằm giải phóng năng
lực tiềm tàng của cơ sở GDĐH. Kinh nghiệm quốc tế
cho thấy, quyền được tự chủ cao hơn là cơ sở để xây
dựng ý thức trách nhiệm của các cơ sở GDĐH và
là phương thức giám sát nhằm giảm thiểu tệ tham
nhũng và chi tiêu kém hiệu quả. Do vậy, để hoàn
thiện và tăng cường mở rộng quyền tự chủ, tự chịu
trách nhiệm trong quản lý tài chính của các cơ sở
GDĐH đòi hỏi phải thực hiện các giải pháp sau:
Thứ nhất,
hình thành cơ chế đảm bảo quyền tự
chủ tài chính. Theo đó, từng bước hoàn thiện cơ chế
chia sẻ chi phí cho GDĐH (đóng góp từ phía người
học, người sử dụng nhân lực), gắn với các chính
sách có liên quan như tín dụng đào tạo, trợ cấp các
đối tượng chính sách… nhằm đảm bảo tính công
bằng trong cơ hội tiếp cận GDĐH. Bên cạnh đó, tăng
cường vai trò hướng dẫn và kiểm soát vĩ mô của
các cơ quan quản lý nhà nước đối với các trường
đại học. Đây là điều kiện cần thiết và có ý nghĩa
quan trọng nhằm mở rộng quyền tự chủ để các cơ
sở GDĐH tự tổ chức hoạt động và tự phát huy thế
mạnh để tăng nguồn thu nhập. Ngoài ra, thành lập
cơ chế quản lý bên trong nhà trường để phát huy
quyền dân chủ ở cơ sở và tăng cường sự giám sát
các hoạt động của nhà trường đặc biệt là trong quản
lý và sử dụng tài chính.
Thứ hai,
xây dựng cơ chế quản lý thu và sử dụng
học phí hợp lý. Theo đó, học phí không thu bình
quân mà có sự phân biệt hợp lý giữa các loại hình
cơ sở giáo dục và giữa các ngành khác nhau. Điều
chỉnh mức thu học phí có yếu tố trượt giá, yếu tố chất
lượng. Bên cạnh đó, chính sách miễn, giảm, trợ cấp
học phí từ NSNN nên áp dụng cho người học ở tất cả
các đơn vị, không phân biệt công lập và ngoài công
lập nhằm giảm bớt gánh nặng chi phí giáo dục cho
các đối tượng được hưởng chính sách xã hội, người
dân tộc thiểu số ở vùng có điều kiện kinh tế - xã hội
khó khăn, người tàn tật, khuyết tật, người có hoàn
cảnh kinh tế đặc biệt khó khăn…Ngoài học phí, Nhà
nước cũng nên thực hiện xóa bỏ tất cả các khoản thu
khác có liên quan trực tiếp đến chi phí bảo đảm cho
hoạt động dạy học để bảo đảm tính minh bạch các
khoản thu ở các đơn vị, cơ sở giáo dục.
Thứ ba,
xây dựng mô hình hoạt động mới của
trường đại học công lập. Hiện nay, các trường đại
học công lập ở Việt Nam đang trong quá trình phải
tổ chức lại để tránh tình trạng quan liêu và hoạt
động kém hiệu quả. Điều này đòi hỏi các trường cần
phải có mô hình hoạt động mới – mô hình đại học
công lập tự chủ thay cho mô hình hoạt động trước
đây (mô hình đại học truyền thống). Việt Nam hoàn
toàn có thể học hỏi các mô hình trên thế giới để có
thể xây dựng một mô hình mới, phù hợp với điều
kiện nước ta.
Thứ tư,
hoàn thiện, xây dựng và thực hiện cơ chế
hợp đồng, đấu thầu cung ứng dịch vụ giáo dục do
Nhà trường đặt hàng. Giải pháp này có tác dụng tạo
môi trường cạnh tranh lành mạnh giữa các trường
đại học không phân biệt công lập hay ngoài công
lập; nhằm không ngừng nâng cao chất lượng và
hiệu quả cung cấp các dịch vụ cho xã hội. Hiện nay,
Nghị định số 16/2015/NĐ-CP cũng đã có những quy
định về vấn đề này, qua đó tạo cơ sở pháp lý cho các
cơ sở GDĐH sớm hoàn thiện, xây dựng và thực hiện
cơ chế hợp đồng, đấu thầu cung ứng dịch vụ giáo
dục.
Tài liệu tham khảo:
1. Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 24/10/2014 của Chính phủ về thí điểm đổi
mới cơ chế hoạt động đối với các cơ sở GDĐH công lập giai đoạn 2014-2017;
2. Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 của Chính phủ quy định cơ
chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập;
3. Báo cáo tham luận “Cơ hội và thách thức đối với các cơ sở giáo dục đào tạo
thuộc Bộ Tài chính khi thực hiện Nghị quyết số 77/NQ-CP ngày 24/10/2014
của Chính phủ”, Vụ Tài chính Hành chính sự nghiệp.
Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, quyền được
tự chủ cao hơn là cơ sở để xây dựng ý thức
trách nhiệm của các cơ sở giáo dục đại học và
là phương thức giám sát nhằm giảm thiểu tệ
tham nhũng và chi tiêu kém hiệu quả.
