TÀI CHÍNH -
Tháng 5/2016
7
nước, Chính phủ, Bộ Tài chính đã ban hành các
văn bản quy định thống nhất cơ chế quản lý, xử lý
theo hướng xác định rõ chủ thể chịu trách nhiệm
quản lý, xử lý; quy trình xử lý được đơn giản hóa
để đẩy nhanh tiến độ xử lý, tránh hư hỏng, xuống
cấp tài sản.
Những bước tiến về chính sách nêu trên đã đem
lại những kết quả bước đầu quan trọng. Trong giai
đoạn từ 2011-2015, thu từ đất đai bình quân đạt
khoảng 60.000 tỷ đồng/năm, chiếm khoảng 10% thu
NSNN; thu từ sắp xếp lại, xử lý nhà đất thuộc sở
hữu nhà nước: khoảng 6.000 tỷ đồng/năm; thu từ xử
lý tài sản tịch thu sung quỹ nhà nước, tài sản xác lập
sở hữu nhà nước bình quân 1.000 tỷ/năm; thu từ tiền
cấp quyền khai thác khoáng sản (chưa bao gồm cấp
quyền thông qua hình thức đấu giá) khoảng 4.500 tỷ
đồng/năm...
Tuy vậy, việc khai thác nguồn lực tài chính từ tài
sản công còn đối mặt nhiều khó khăn, thách thức:
Một là,
tài sản công có phạm vi rất rộng, bao gồm:
đất đai, tài nguyên nước, tài nguyên khoáng sản,
nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời, thềm lục địa, tài
nguyên thiên nhiên khác; tài sản thuộc kết cấu hạ
tầng phục vụ lợi ích công cộng, lơi ich quôc gia, tài
sản dự trữ nhà nước, tài sản tại cơ quan nhà nước,
lực lượng vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công
lập, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ
chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ
chức xã hội - nghề nghiệp, doanh nghiệp nhà nước
và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư, quản lý
thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở
hữu và thống nhất quản lý. Tuy nhiên, chưa có một
văn bản quy định thống nhất về nguyên tắc chung
trong quản lý, sử dụng, khai thác tài sản công; chế độ
quản lý, sử dụng, khai thác tài sản công đang được
điều chỉnh phân tán ở nhiều văn bản khác nhau và
do nhiều đầu mối quản lý. Do vậy, cho đến nay vẫn
chưa có một cơ sở dữ liệu thống nhất, đầy đủ và cập
nhật về tài sản công, với tư cách là một nguồn lực
quan trọng. Việc thiếu cơ chế và dữ liệu thống nhất
sẽ làm cho việc quyết định, chỉ đạo, điều hành và
thực hiện khai thác nguồn lực thiếu chủ động, thiếu
chiến lược và kế hoạch tổng thể, dẫn tới hiệu quả
chưa cao.
Hai là,
theo Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản nhà
nước, tổng giá trị nhà, đất thuộc trụ sở làm việc, cơ
sở hoạt động sự nghiệp, phương tiện đi lại, tài sản
có giá trị từ 500 triệu đồng trở lên tính đến ngày
31/12/2015 là 1.031.313,82 tỷ đồng (khoảng 47 tỷ
USD). Trong đó, giá trị quyền sử dụng đất là 700.230
tỷ đồng (khoảng 31,83 tỷ USD) trên tổng số 131.431
cơ sở nhà đất với tổng diện tích đất là 2.565.511.489
sản dôi dư sau sắp xếp hoặc không còn phù hợp với
quy hoạch, nhu cầu sử dụng được điều chuyển cho
các cơ quan, đơn vị khác sử dụng hoặc bán, chuyển
nhượng, chuyển mục đích sử dụng để tạo nguồn
vốn đầu tư xây dựng, nâng cấp, cải tạo trụ sở làm
việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp.
Đối với các đơn vị sự nghiệp công lập đủ điều
kiện theo quy định của Chính phủ được Nhà nước
xác định giá trị tài sản để giao cho đơn vị quản lý
theo cơ chế giao vốn cho doanh nghiệp. Đơn vị được
phép sử dụng tài sản nhà nước giao vào mục đích
sản xuất, kinh doanh dịch vụ, cho thuê, liên doanh,
liên kết nhằm phát huy công suất, hiệu quả sử dụng
nguồn tài sản sẵn có, gắn với việc huy động các nguồn
lực từ bên ngoài để cùng đầu tư phát triển, quản lý,
khai thác tài sản. Qua đó, vừa thực hiện tốt nhiệm vụ
chính trị được giao, vừa nâng cao chất lượng dịch vụ
sự nghiệp công, tăng thu nhập cho người lao động,
tăng khả năng tự chủ về mặt tài chính và đóng góp
một phần vào ngân sách nhà nước (NSNN).
Đối với tài sản kết cấu hạ tầng, Nhà nước cho
phép áp dụng đầu tư theo hình thức đối tác công - tư
để thực hiện dự án đầu tư, quản lý, vận hành công
trình kết cấu hạ tầng; chuyển đổi phương thức khai
thác tài sản kết cấu hạ tầng từ các cơ quan, đơn vị,
tổ chức được giao quản lý tự tổ chức khai thác sang
hình thức chuyển nhượng quyền thu phí, cho thuê
quyền khai thác, chuyển nhượng có thời hạn quyền
khai thác công trình kết cấu hạ tầng giao thông
đường bộ cho các tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc
mọi thành phần kinh tế. Tổ chức, đơn vị, cá nhân có
quyền khai thác, đồng thời chịu trách nhiệm bảo trì
kết cấu hạ tầng giao thông theo hợp đồng ký kết và
quy định của pháp luật.
Đối với đất đai, hệ thống chính sách tài chính
liên quan đến đất đai của Việt Nam đã được hình
thành tương đối đầy đủ, về cơ bản phù hợp với cơ
chế thị trường, tạo nguồn lực tài chính quan trọng
cho NSNN để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội;
góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về quản lý
đất đai theo Luật Đất đai năm 2013. Trong đó, đã
thống nhất chính sách tài chính đất đai với nhà đầu
tư trong nước và nhà đầu tư nước ngoài; đưa tỷ lệ
(%) đơn giá thuê đất về mức hợp lý để vừa động
viên nguồn lực từ đất đai, vừa khuyến khích các tổ
chức, cá nhân thuê đất để sản xuất, kinh doanh. Cơ
chế đấu giá quyền sử dụng đất đã được hoàn thiện
một bước, góp phần bảo đảm tính công khai trong
quá trình Nhà nước giao đất, cho thuê đất.
Đối với tài sản tịch thu sung quỹ nhà nước, tài
sản được xác lập quyền sở hữu của Nhà nước, tài
sản của các dự án, chương trình sử dụng vốn nhà
