TÀI CHÍNH -
Tháng 3/2018
55
cũng có thể huy động vốn từ một số nguồn khác
như tài trợ đám đông và vốn hóa thông qua IPO,
hoặc thông qua những hình thức huy động vốn
mới từ các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp.
Nguồn tài chính
cho doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam
Tình hình khởi nghiệp tại Việt Nam
Startup trở thành làn sóng phát triển mạnh mẽ
tại Việt Nam trong những năm qua. Theo số liệu
thống kê không chính thức, hiện nay, Việt Nam có
khoảng 15.000 startup đang hoạt động tập trung
chủ yếu ở hai trung tâm lớn là Hà Nội và TP. Hồ
Chí Minh (Văn phòng Đề án 844).
Tổ chức khởi nghiệp toàn cầu- GEM chia các quốc
gia thành ba nhóm tương ứng với ba giai đoạn phát
triển: Các nước phát triển dựa trên nguồn lực (giai
đoạn 1); các nước dựa trên hiệu quả (giai đoạn 2); các
nước dựa trên đổi mới (giai đoạn 3). Các nước sẽ tiến
từ giai đoạn 1 sang giai đoạn 2 và 3. Việt Nam được
xếp vào nhóm nước phát triển dựa trên nguồn lực,
tức là giai đoạn phát triển ban đầu. Trong khu vực
Đông Nam Á, Việt Nam cùng nhóm với Philippines,
trong khi đó Malaysia, Thái Lan, Indonesia được xếp
vào trình độ phát triển giai đoạn 2. Việc đánh giá mức
độ khởi nghiệp của một quốc gia cần so sánh với các
quốc gia cùng trình độ phát triển (GEM, 2016).
Hình 2 cho thấy, tỷ lệ có ý định khởi sự kinh doanh
tại Việt Nam trong những người trưởng thành, tỷ lệ
hoạt động kinh doanh ở giai đoạn khởi sự và tỷ lệ
sáng tạo của DNKN Việt Nam mặc dù ở mức kém
hơn so với các nước cùng trình độ phát triển, tuy vậy,
các tỷ lệ này đều có xu hướng tăng lên rõ rệt từ năm
2015 tới năm 2017. Năm 2017, tỷ lệ người có ý định
khởi sự kinh doanh ở Việt Nam là 25%, tỷ lệ khởi sự
kinh doanh tại giai đoạn đầu của Việt Nam là 23,7%
và mức độ sáng tạo của các DNKN là 21%.
Các nguồn vốn
cho doanh nghiệp khởi nghiệp tại Việt Nam
Đánh giá về hệ sinh thái khởi nghiệp tại Việt
Nam của GEM qua các năm cho thấy, trong 12 chỉ
số, chỉ số tài chính cho kinh doanh là chỉ số đạt
điểm số khá thấp. Năm 2017, chỉ số này của Việt
Nam đạt 2,27/5 - chỉ số thấp thứ 4. Tuy nhiên, chỉ
số này đã được cải thiện nhiều so với năm 2015.
Năm 2015, chỉ số tài chính cho kinh doanh của Việt
Nam đạt 2,12/5 điểm, là chỉ số thấp thứ hai, chỉ cao
hơn chỉ số về giáo dục kinh doanh ở bậc phổ thông.
Cụ thể hơn, về đầu tư mạo hiểm, theo thống kê từ
Cục Phát triển thị trường, DN khoa học và công
nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) hiện có khoảng
40 Quỹ Đầu tư mạo hiểm đã và đang hoạt động tại
Việt Nam, tăng khoảng 30% so với năm 2016 (Văn
phòng Đề án 844). Các quỹ ngoại điển hình là IDG
Ventures Vietnam, Cyber Agent, Mekong Capital,
DFJ Vina Capital, ESP Capital, Innovatube. Bên
cạnh đó, trong hai năm 2016, 2017, nhiều Quỹ Đầu
tư mạo hiểm nội địa cũng được thành lập và tham
gia vào thị trường đầu tư mạo hiểm như SeedCom,
FPT Ventures, CMC Innovation Fund, VPBank
Startup, VIISA, ESP, VSV, 500 Startups Vietnam…
Vốn từ các nhà đầu tư thiên thần khá hạn chế
trong những năm trước do nhà đầu tư cá nhân tại
Việt Nam vẫn chưa nhìn nhận đầu tư DNKN là
một mô hình đầu tư có thể tạo ra lợi nhuận. Tuy
nhiên, trong năm 2017, lần đầu tiên hệ sinh thái khởi
nghiệp Việt Nam ghi nhận số lượng đáng kể nhà
đầu tư thiên thần nội. Hoạt động của các nhà đầu tư
thiên thân ơ Viêt Nam đã bắt đầu có tính hệ thống,
chuyên nghiệp hơn, thông qua việc kết nối, hình
thành một số câu lạc bộ, mạng lưới đầu tư cho khởi
nghiệp. Một số điển hình có thể kể đến như VIC
Impact, Hatch! Angel Network, iAngel Vietnam hay
Angel4us. Chương trình Shark Tank- Thương vụ
bạc tỷ cũng chốt được 22 vụ đầu tư vào các startup
giai đoạn đầu với tổng vốn đầu tư khoảng 100 tỷ
đồng. Thống kê của Topica Founder Institute cho
thấy, số lượng thương vụ khởi nghiệp được đầu
tư tăng lên đáng kể qua các năm. Năm 2017, có 92
thương vụ nhận được đầu tư với tổng vốn 291 triệu
USD (khoảng 6.500 tỷ đồng). Trong đó, các nhà đầu
tư thiên thần và các Quỹ Đầu tư mạo hiểm nội địa
đóng góp 49 thương vụ, tương đương với 46 triệu
USD (Hình 3).
Mô hình Tổ chức Thúc đẩy kinh doanh đã được
chứng minh tính khả thi và mức độ hiệu quả tại
Việt Nam. Theo thống kê sơ bộ và tổng hợp từ
nhiều nguồn của Cục Phát triển thị trường và DN
Hình 3: Số lượng và tổng giá trị thương vụ khởi
nghiệp đầu tư bằng vốn mạo hiểm và vốn nhà đầu tư
thiên thần tại Việt Nam
Nguồn: Topica Founder Institute, 2018
