TÀI CHÍNH -
Tháng 12/2017
69
hiện kiểm kê hàng tồn kho tại toàn bộ các địa điểm
vào cùng một thời điểm…
Trách nhiệm của kiểm toán viên
trong việc phát hiện gian lận
Trước sức ép về trách nhiệm của kiểm toán viên
phát hiện gian lận trong kiểm toán báo cáo tài chính,
Ủy ban chuẩn mực kiểm toán quốc tế (IAASB) cũng
ban hành Chuẩn mực kiểm toán quốc tế (ISA) đã
cập nhật và sửa đổi với tiêu đề “Trách nhiệm của
kiểm toán viên đối với gian lận trong kiểm toán báo
cáo tài chính” thay thế ISA số 240 “Gian lận và sai
sót” ban hành vào năm 1997.
Tại Việt Nam, ISA số 240 được ban hành vào
năm 2012 thay thế cho VSA số 240 ban hành vào
năm 2001. Theo đó, trách nhiệm của kiểm toán viên
đối với gian lận trong kiểm toán báo cáo tài chính
được quy định cụ thể: Khi thực hiện kiểm toán theo
các chuẩn mực kiểm toán Việt Nam, kiểm toán viên
chịu trách nhiệm đạt được sự đảm bảo hợp lý rằng
liệu báo cáo tài chính, xét trên phương diện tổng thể,
có còn sai sót trọng yếu do gian lận hoặc nhầm lẫn
hay không. Nếu phát hiện có hành vi không tuân
thủ pháp luật và các quy định, kiểm toán viên phải
báo cáo những hành vi này với các cơ quan nhà
nước có thẩm quyền, thông báo với đại diện chủ
sở hữu của đơn vị được kiểm toán và các đối tượng
bên ngoài đơn vị được kiểm toán (nếu có). Nếu nghi
ngờ có hành vi không tuân thủ pháp luật và các quy
định, kiểm toán viên phải thực hiện các thủ tục kiểm
toán bổ sung để làm rõ những nghi ngờ này.
Để thực hiện tốt những trách nhiệm cũng như
tránh được các vụ kiện tụng làm mất uy tín nghề
nghiệp và tránh trách nhiệm pháp lý, kiểm toán
viên Việt Nam cần được trang bị các kỹ năng và
sự hiểu biết phát hiện gian lận trong các cuộc kiểm
toán báo cáo tài chính:
Thứ nhất,
nâng cao trách nhiệm của kiểm toán
viên đối với gian lận và sai sót. Các quốc gia trên
thế giới đều đã sửa đổi về quy định trách nhiệm
của kiểm toán viên đối với gian lận và sai sót theo
hướng nâng cao trách nhiệm kiểm toán viên đối với
gian lận và sai sót.
Thứ hai,
cập nhật thường xuyên các chuẩn mực
kiểm toán, trong đó có chuẩn mực liên quan gian
lận và sai sót. Qua nghiên cứu hệ thống chuẩn mực
kiểm toán quốc tế và chuẩn mực kiểm toán Hoa
Kỳ cho thấy, SAS1 quy định về, Hoa Kỳ đã sửa đổi
bốn lần chuẩn mực trách nhiệm của kiểm toán viên
đối với gian lận và sai sót (SAS 16 năm 1977, SAS
53 năm 1989, SAS 82 năm 1997 và gần đây nhất là
SAS 99 ban hành năm 2002 thay thế cho SAS 82).
Chuẩn mực kiểm toán quốc tế ISA số 240 năm 1994
cũng được thay thế bởi SAS 240 ban hành năm 2004.
Trong khi ở Việt Nam, VSA 240 ban hành năm 2001
vẫn dựa vào chuẩn mực quốc tế năm 1994, do đó,
việc cập nhật lại VAS 240 cho phù hợp với quốc tế
và diễn biến gian lận diễn ra phức tạp thời gian qua
là một yêu cầu khách quan.
Thứ ba,
nên ban hành các hướng dẫn về thủ tục
phát hiện gian lận. Gian lận là hành vi không thể triệt
tiêu mà sẽ ngày càng phát triển với những phương
thức tinh vi. Vì thế, để giúp kiểm toán viên hiểu rõ
gian lận và thủ tục phát hiện gian lận, cần có ủy ban
chuyên nghiên cứu về vấn đề này và đưa ra các hướng
dẫn chi tiết. Hội kiểm toán viên hành nghề Việt Nam
cũng cần có các hướng dẫn chi tiết, giúp cho các kiểm
toán viên đưa ra các xét đoán nghề nghiệp sắc bén và
thực hiện cuộc kiểm toán một cách hiệu quả.
Để tránh hay giảm thiểu các hậu quả do kiện
tụng, kiểm toán viên và đơn vị kiểm toán cũng nên
chú ý thực hiện những biện pháp sau đây:
- Đơn vị kiểm toán nên ký hợp đồng trong tất cả
các dịch vụ nghề nghiệp và có các ràng buộc rõ ràng
về nghĩa vụ của từng bên để tránh mọi sự hiểu lầm
có thể xảy ra, đặt biệt là trong việc khám phá những
sai phạm.
- Các tranh chấp thường xảy ra giữa đơn vị kiểm
toán, kiểm toán viên và khách hàng khí bị phá sản
hoặc kiện tụng, nên phải thận trọng khi tiếp nhận
khách hàng.
- Các đơn vị kiểm toán, kiểm toán viên cần thực
hiện đầy đủ các yêu cầu và hướng dẫn của nghề
nghiệp, nhất là phải tuân thủ nghiêm ngặt các chuẩn
mực kiểm toán Việt Nam và quốc tế.
- Các đơn vị kiểm toán cần mua đầy đủ các khoản
bảo hiểm nghề nghiệp.
- Các đơn vị kiểm toán, kiểm toán viên cần
tôn trọng chuẩn mực về kiểm tra chiến lược
nghề nghiệp.
Tài liệu tham khảo:
1. Trần Mạnh Dũng và Nguyễn Thúy Hồng (2015), Kiểm toán gian lận: Dễ hay
khó thực hiện, Tạp chí Kế toán và kiểm toán, số tháng 4/215;
2. Tạ Thu Trang (2013), Bàn về các yếu tố dẫn đến rủi ro có gian lận trong lập
báo cáo tài chính doanh nghiệp, Tạp chí Kinh tế phát triển, số 196 (II), tháng
10/2013 trang 57-63;
3. Nguyễn Đăng Huy (2017), Gian lận và sai sót trong kiểm toán Báo cáo tài
chính, Tạp chí Kế toán và Kiểm toán, số tháng 6/2017;
3. Cressey D.R., Other people’s money (1953): A study in the social psychology
of embezzlement, Glencoe, IL. Free Press;
4. Alleyne, P. & Howard, M. 2005. Nghiên cứu thăm dò về trách nhiệm của kiểm
toán viên trong việc phát hiện gian lận tại Barbados. Quản trị kiểm toán
Journal. 20 (3): 284-303.
