78
KẾ TOÁN - KIỂM TOÁN
vị kế toán. Kế toán tổng hợp được thực hiện trên cơ sở
các thông tin, số liệu của kế toán chi tiết. Trong khi kế
toán chi tiết phải thu thập, xử lý, ghi chép và cung cấp
thông tin chi tiết bằng đơn vị tiền tệ, đơn vị hiện vật
và đơn vị thời gian lao động theo từng đối tượng kế
toán cụ thể trong đơn vị kế toán. Kế toán chi tiết minh
họa cho kế toán tổng hợp. Số liệu kế toán chi tiết phải
khớp đúng với số liệu kế toán tổng hợp trong một kỳ
kế toán. Theo quy định của Luật Kế toán, Bộ Tài chính
hướng dẫn áp dụng kế toán quản trị phù hợp với từng
lĩnh vực hoạt động.
Theo các chuyên gia trong lĩnh vực tài chính – kế
toán, kế toán quản trị cung cấp các thông tin giúp các
nhà quản trị trong quá trình lập kế hoạch, tổ chức thực
hiện, kiểm tra, kiểm soát, đánh giá và ra các quyết
định liên quan đến việc huy động, sử dụng các nguồn
lực cho các hoạt động của đơn vị. Đồng thời, phân
tích, tư vấn giúp các nhà quản trị các giải pháp nhằm
nâng cao được tính kinh tế, hiệu quả, hiệu lực của việc
huy động, sử dụng các nguồn lực, cũng như hiệu năng
của bộ máy quản lý trong quá trình điều hành các
hoạt động của đơn vị. Đặc biệt, đối với các đơn vị sự
nghiệp, kế toán quản trị còn có nhiệm vụ so sánh giữa
kết quả thực hiện về chi phí, giá thành với dự toán (kế
hoạch) đã xây dựng và với các chi phí tiêu chuẩn, giá
thành định mức và đưa ra các kiến nghị điều chỉnh
kịp thời. Mục đích nhằm kiểm soát các chi phí và giá
thành sao cho đảm bảo tính hiệu quả và hiệu lực của
việc sử dụng các nguồn lực cho từng hoạt động.
Bên cạnh đó, kế toán quản trị cũng cung cấp một
bức tranh tổng thể về thực trạng, những nguyên nhân
ảnh hưởng, những thuận lợi, khó khăn đến hoạt động
của từng bộ phận cũng như của toàn đơn vị để đưa ra
phương án ứng phó kịp thời. Quan trọng hơn, kế toán
quản trị giúp các nhà quản trị có thể đưa ra các quyết
định đúng đắn để xây dựng và triển khai các chiến
lược ngắn hạn, trung hạn và dài hạn của đơn vị.
Vướng mắc trong áp dụng kế toán quản trị
Có thể nói, kế toán quản trị công là một bộ phận
quan trọng trong toàn bộ công tác kế toán, là khâu
quan trọng trong công tác quản lý kinh tế tài chính của
một đơn vị. Việc tính đúng, tính đủ các yếu tố đầu vào
và tổ chức tốt công tác thu thập, xử lý, phân tích, cung
cấp thông tin để phục vụ yêu cầu quản lý có ý nghĩa
to lớn trong việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các
đơn vị sự nghiệp công lập có thu. Tuy nhiên, tại các
đơn vị sự nghiệp công lập hiện nay, việc áp dụng kế
toán quản trị vẫn còn nhiều vướngmắc, gây cản trở rất
lớn đến việc nâng cao hiệu quả công tác quản trị nội
bộ đơn vị, điều hành của các nhà quản lý, nhất là trong
bối cảnh thực hiện cơ chế tự chủ, cụ thể:
Một là,
do tác động của cơ chế bao cấp trong
một thời gian dài nên công tác kế toán quản trị ở
các đơn vị sự nghiệp công lập chưa được quan tâm,
chú trọng, chưa mang tính hệ thống và khoa học.
Nhà quản lý của các đơn vị sự nghiệp chưa nhận
thức được vai trò quan trọng cũng như tính hữu
ích của thông tin kế toán quản trị trong quá trình
điều hành và ra quyết định của đơn vị mình. Các
đơn vị sự nghiệp chủ yếu tập trung vào kế toán tài
chính nhằm phục vụ công việc và đáp ứng, thậm
chí là đối phó các quy định của pháp luật. Trong
khi đó, nhu cầu về thông tin kế toán quản trị mang
tính thường xuyên, hàng ngày lại chưa được quan
tâm nhiều. Chính điều này đã gây khó khăn cho
các nhà quản lý trong việc lập kế hoạch, điều hành
kiểm soát các hoạt động trong đơn vị.
Hai là,
việc vận dụng hệ thống tài khoản kế toán
ở các đơn vị sự nghiệp công lập có thu hầu như chưa
xây dựng được hệ thống tài khoản chi tiết đủ để phục
vụ cho công tác kế toán quản trị. Do hệ thống kế toán
quản trị công chưa được chú trọng, nên các nhà quản
lý trong đơn vị dường như luôn rơi vào tình trạng
thiếu thông tin cần thiết cho mỗi quyết định, nhất
là các quyết định về tài chính. Cùng với đó, bộ máy
kế toán của các đơn vị cũng chủ yếu thực hiện kế
toán tài chính chưa quan tâm đến quá trình thu nhận,
cung cấp thông tin cho mục tiêu kế toán quản trị.
Ba là,
hệ thống báo cáo kế toán của các đơn vị sự
nghiệp công lập có thu hiện nay chủ yếu tập trung
vào các báo cáo tài chính theo quy định của chế độ kế
toán hành chính sự nghiệp. Hầu hết, các đơn vị chưa
chú trọng đến việc lập báo cáo nội bộ trên cơ sở phân
tích so sánh kết quả hoạt động thực tế với số liệu dự
báo, dự đoán. Mặt khác, việc lập các báo cáo nhanh
để cung cấp thông tin kịp thời cho nhà quản lý ra
quyết định trong việc điều hành còn hạn chế, do việc
thiết lập tiêu chí báo cáo và phối hợp kết nối giữa các
bộ phận trong đơn vị chưa thống nhất.
Bốn là,
do tác động của cơ chế bao cấp trong một
thời gian dài, nên công tác kế toán ở các đơn vị sự
nghiệp công lập có thu hiện chỉ dừng lại ở việc phản
ánh các khoản mục thu - chi theo hệ thống tài khoản
và mục lục ngân sách nhà nước. Cũng vì nguyên
nhân này mà việc phân loại chi phí thường không
Luật Kế toán sửa đổi năm 2015 có hiệu lực từ
ngày 1/1/2017 đã đề cập đến kế toán quản trị.
Theo đó, “Kế toán quản trị là việc thu thập, xử
lý, phân tích và cung cấp thông tin kinh tế,
tài chính theo yêu cầu quản trị và quyết định
kinh tế, tài chính trong nội bộ đơn vị kế toán”.
