48
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
đây. Điều này thể hiện qua giá trị giao dịch mua-
bán lại (repo) trên thị trường thứ cấp liên tục tăng
mạnh. Cụ thể, nếu như trước năm 2015, giao dịch
repo luôn lép vế khi chiếm tỷ trọng nhỏ so với giao
dịch mua đứt bán đoạn (outright), thì năm 2016,
giao dịch repo đã vươn lên chiếm tới 40% tổng giá
trị giao dịch toàn thị trường. Chưa dừng lại, chốt
năm 2017, theo Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội
(HNX) với mức tăng mạnh tới 74,1% so với năm
2016, giao dịch repo đã chiếm 48,5% tổng giá trị giao
dịch thị trường. Giao dịch repo tăng tiếp tục khẳng
định rõ nét. Chỉ tính riêng trong tháng 2/2018, tổng
khối lượng giao dịch outright đạt hơn 645 triệu trái
phiếu, tương đương với giá trị giao dịch trên 73.900
nghìn tỷ đồng, nhưng tổng khối lượng giao dịch
repo đạt hơn 806 triệu trái phiếu, tương đương với
giá trị giao dịch trên 83.800 nghìn tỷ đồng.
Nguyên nhân lý giải giao dịch repo có tốc độ tăng
trưởng nhanh là với số dư TPCP mà các NHTM đang
nắm giữ trị giá khoảng trên 800.000 tỷ đồng, nhu cầu
thực hiện giao dịch repo ngày càng lớn nhằm kinh
doanh có hiệu quả khối tài sản này. Hơn nữa, nhu
cầu dự trữ thanh khoản qua nắm giữ TPCP của các
ngân hàng cao nên danh mục TPCP có giá trị lớn mà
họ đang nắm giữ không chỉ được duy trì mà có khả
năng còn tăng, tiếp tục góp phần gia tăng doanh số
giao dịch repo thời gian tới. Năm 2017, giá trị giao
dịch thứ cấp trên thị trường TPCP bình quân đạt
khoảng 9.000-10.000 tỷ đồng/phiên, trong đó riêng
giao dịch repo luôn chiếm khoảng một nửa. Xu
hướng giao dịch repo được nhận định còn tiếp tục
gia tăng trong thời gian tới.
Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực trên, thị
trường TPCP còn bộc lộ hạn chế, tồn tại như: Quy
mô thị trường TPCP còn nhỏ, thanh khoản trên thị
trường thứ cấp TPCP thiếu ổn định, hệ thống nhà
tạo lập thị trường mới chỉ phát huy được vai trò trên
thị trường sơ cấp. Điều này ảnh hưởng đến khả năng
huy động vốn cho ngân sách nhà nước (NSNN), cũng
như sự phát triển của thị trường trong giai đoạn tới.
Thị trường sơ cấp đã đạt kết quả tốt cả về khối
lượng huy động, kỳ hạn phát hành và chi phí huy
động, đóng vai trò then chốt để phát triển TTTP.
Tuy nhiên, so với các nước trong khu vực thì quy
mô vẫn còn nhỏ, đến hết năm 2017 dư nợ TPCP
chiếm khoảng 27,4% GDP, trong khi các nước trong
khu vực có quy mô từ 45 - 55% GDP.
Thị trường thứ cấp phát triển mạnh trong 6 năm
qua, trở thành kênh đầu tư an toàn, hiệu quả cho các
định chế tài chính, đặc biệt là các NHTM và doanh
nghiệp bảo hiểm. Đến cuối năm 2017, giao dịch bình
quân trên thị trường thứ cấp đạt khoảng 9.214 tỷ
đồng/phiên, bằng khoảng 0,67% dư nợ TPCP tăng
mạnh so với mức 1.000-1.200 tỷ đồng/phiên năm
2012... Trên thị trường thứ cấp, tuy thanh khoản đã
được cải thiện nhưng vẫn thiếu ổn định, đối tượng
tham gia giao dịch mới chỉ tập trung vào một số tổ
chức, giao dịch bình quân khoảng 410 triệu USD/
phiên (bằng khoảng 0,67% dư nợ TPCP) trong khi các
nước trong khu vực là khoảng 650 triệu USD-1.500
triệu USD/phiên (bằng khoảng 1%-2% dư nợ TPCP).
Về bản chất, hoạt động mua ban lai công cu nơ
trên thi trương thư câp la giao dich san phâm tai
chinh với tài sản đảm bảo là TPCP. Tuy nhiên, theo
hướng dẫn vê giao dich va hach toan kê toan lại
được coi là hoạt động cho vay, nên ảnh hưởng đến
phân loại nợ và trích lập dự phòng của các tổ chức
tín dụng. Điều này dẫn đến han chê cac tổ chức tín
dụng giao dich TPCP trên thi trương thư câp.
Theo thông lệ quốc tế, để rút ngắn thời gian đàm
phán và giảm thiểu rủi ro cho các bên khi tham gia
giao dịch, cần quy định khung hợp đồng chuẩn áp
dụng chung cho tất cả các giao dịch trái TPCP trên thi
trương thư câp, trong đo quy đinh vê nghia vu cua
tưng bên khi thưc hiên giao dich, viêc xư ly tai san
đam bao khi môt bên mât kha năng thanh toan. Tuy
Hình 1: Quy mô thị trường trái phiếu năm 2016-2017 (%GDP)
Trái phi u doanh nghi p
Trái phi u chính quy n đ a phương
Trái phi u Chính ph b o lãnh
Trái phi u Chính ph
T ng: 36,9% GDP
27,3
27,3
27,3
5,27
Năm 2016
Trái phi u doanh nghi p
Trái phi u chính quy n đ a phương
Trái phi u Chính ph b o lãnh
Trái phi u Chính ph
T ng: 37,2% GDP
27,4
0,55
6,23
3,43
Năm 2017
Nguồn: Vụ Tài chính Ngân hàng (Bộ Tài chính)
