8
QUẢN LÝ CÁC LOẠI TIỀN ẢO, TIỀN ĐIỆN TỬ
dẫn đến lạm phát (Franco, 2015).
Xét theo tiêu chí giá trị vốn hóa của tiền ảo Bitcoin
so với tổng lượng tiền trong lưu thông được phát
hành bởi một số ngân hàng trung ương thì kết quả
khá khác biệt (Bảng 1). Với Mỹ hay khu vực Liên
minh châu Âu (EU), tiền ảo Bitcoin chiếm tỷ trọng
khá thấp, tương ứng là 2,5% và 2,1%. Tuy nhiên, nếu
so với Thụy Điển, đất nước ít sử dụng tiền mặt mà
chủ yếu sử dụng thanh toán thẻ, online thì tỷ trọng
lại rất lớn, lên tới 355%.
Trong bối cảnh phần lớn các quốc gia đã có tuyên
bố liên quan đến tiền ảo hoặc tiền ảo Bitcoin, tại Việt
Nam, từ năm 2013, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam
đã chủ động nghiên cứu; đồng thời, khẳng định:
Bitcoin cũng như các loại tiền ảo tương tự khác
không phải là tiền tệ hợp pháp và không phải là
phương tiện thanh toán hợp pháp theo quy định
chung của pháp luật Việt Nam (Công văn số 5747
của Ngân hàng Nhà nước gửi Văn phòng Chính
phủ ngày 21/7/2017) và nhấn mạnh việc sở hữu,
mua bán, sử dụng tiền ảo Bitcoin tiềm ẩn rất nhiều
rủi ro. Bất chấp những cảnh báo của Ngân hàng
Nhà nước và các cơ quan chức năng, trong thực tế
hiện hiện nay, tiền ảo tại Việt Nam đang có những
biến tướng khá phức tạp như mô hình kinh doanh
đa cấp dưới hình thức kêu gọi đầu tư tiền ảo.
Mặc dù, chưa có số liệu chính xác về giá trị tiền
ảo và tỷ lệ giá trị của loại tiền này trong lưu thông
tại Việt Nam nhưng sự “góp mặt” của loại tiền này
trong thanh toán, đầu tư... dường như đã ngoài tầm
kiểm soát của các cơ quan chức năng và khả năng sẽ
khiến mục tiêu kiểm soát lạm phát của Ngân hàng
Nhà nước trở nên khó khăn hơn.
Thứ hai,
tiền ảo gây khó khăn trong việc kiểm
soát mức cung tiền. Nền tảng công nghệ đã giúp
việc thu thập thông tin và mạng lưới giao dịch
nhanh hơn, rẻ hơn. Điều này tạo động lực cho kinh
tế chia sẻ và cho phép các tổ chức tài chính công
nghệ nắm bắt một số hoạt động kinh doanh của
ngân hàng. Ví dụ, công nghệ blockchain có thể tạo
nền tảng cho vay với độ tin cậy rất cao cho các giao
dịch phân cấp, cho dù giao dịch đó được xác định
bằng đồng tiền pháp định hay đồng tiền ảo. Điều
này tạo ra thách thức không nhỏ cho các ngân hàng
trung ương (Raskin và Yermack, 2016). Cụ thể, với
lợi thế cơ bản trong giao dịch tiền ảo là các hợp
đồng thông minh, giải quyết các giao dịch giữa hai
bên độc lập mà không cần một bên thứ ba thì tiền
ảo mang bản chất phi tập trung phá vỡ các kênh
giao dịch tiền tệ bình thường. Khác với việc cung
cấp các khoản tiền pháp định được dựa trên quyết
định của nhà hoạch định chính sách tiền tệ thì việc
cung cấp tiền điện tử về nguyên tắc không chịu
sự can thiệp của con người, đồng thời được điều
chỉnh dựa trên các kết quả có thể kiểm chứng được.
Với đồng tiền pháp định do ngân hàng trung
ương phát hành làm phương tiện thanh toán cho
nền kinh tế. Khối lượng phát hành tiền do ngân
hàng trung ương quyết định căn cứ vào nhu cầu
của nền kinh tế. Vì vậy, ngân hàng trung ương dễ
dàng kiểm soát lượng tiền pháp định.
Ởmột mức độ nào đó, sự tồn tại của tiền ảo tương
tự như tình trạng nền kinh tế bị USD hóa. Cầu đối
với loại tiền này được hỗ trợ bởi sự thiếu niềm tin
vào các đồng tiền pháp định hay ý muốn chủ quan
của các bên giao dịch muốn ẩn danh tính của họ. Và
khi các khoản thanh toán sử dụng tiền ảo được diễn
ra nhiều hơn thì nhu cầu tiền mặt và dữ trữ tiền do
ngân hàng trung ương phát hành sẽ ít đi; đồng thời
có thêm một lượng tiền ảo từ bên ngoài vào làm gia
tăng phương tiện thanh toán trong nền kinh tế.
Tiền ảo trong một số trường hợp được sử dụng
thanh toán thay thế cho tiền pháp định sẽ ảnh hưởng
tới bảng cân đối tiền tệ của ngân hàng trung ương, qua
đó tác động đến chính sách tiền tệ (Kastelein, 2017).
Có thể xem xét sự tác động của tiền ảo tới bảng
cân đối của ngân hàng trung ương trong mối tương
quan với bảng cân đối của các chủ thể kinh tế
(doanh nghiệp, hộ gia đình, tổ chức kinh tế) và các
ngân hàng thương mại (Bảng 2). Khi giao dịch tiền
HÌNH 1: GIÁ BITCOIN VÀ VỐN HÓA THỊ TRƯỜNG
Nguồn:
BẢNG 1: TỶ LỆ GIÁ TRỊ TIỀN ẢO BITCOIN SO VỚI TIỀN MẶT
TRONG LƯU THÔNG CỦA 1 SỐ KHU VỰC/QUỐC GIA (%)
Khu vực/Quốc gia Giá trị tiền ảo Bitcoin/tiền mặt trong lưu thông
Châu Âu
2,5
Mỹ
2,1
Thụy Điển
355
Thụy Sỹ
40,0
Hồng Kông
63,5
Canada
51,9
Nguồn: Committee on Payments and Market Infrastructures (2016)
