TÀI CHÍNH -
Tháng 2/2017
73
DN qua các năm. Bên cạnh đó, các DN thua lỗ lũy kế
lâu dài sẽ buộc phải ngừng kinh doanh và rút lui khỏi
thị trường, làm giảm trực tiếp tổng nguồn vốn được
tích tụ trong ngành chế biến, chế tạo và trong toàn khu
vực DN; (ii) Khả năng sinh lời của các DN trong ngành
chế biến, chế tạo còn khá thấp. Tỷ lệ lợi nhuận thấp đã
hạn chế năng lực giữ lại lợi nhuận của các DN nhằm
hỗ trợ cho quá trình tích tụ vốn.
Hình 2 cho thấy, tỷ lệ lợi nhuận trước thuế trên
tổng vốn chủ sở hữu và tổng tài sản có của các DN
trong ngành chế biến, chế tạo. Thua lỗ hay tỷ lệ sinh
lời thấp xuất phát từ nhiều nguyên nhân. Một trong
những nguyên nhân là chi phí hoạt động, sản xuất
kinh doanh như lãi suất, chi phí kinh doanh cao.
Theo Hình 3, tốc độ tăng của các khoản nộp thuế
và ngân sách của các DN nhỏ luôn cao hơn tốc độ tăng
của lợi nhuận trước thuế của các DN này. Cụ thể trong
giai đoạn 2005-2014, DN ngành công nghiệp chế biến,
chế tạo luôn duy trì mức tổng lợi nhuận ở mức âm.
Tuy nhiên, khu vực DN này vẫn duy trì một số khoản
phải nộp ngân sách ở mức dương, thậm chí khá cao so
với năng lực sinh lời của họ. Mức thuế và các khoản
phải nộp ngân sách của các DN có biến động nhưng
thể hiện xu hướng tăng qua các năm, từ mức 781 tỷ
đồng vào năm 2006 lên 1.847 tỷ đồng vào năm 2009
và giảm xuống 1.487 tỷ đồng vào năm 2014. Trong
khi đó, mức lợi nhuận của các DN, nhất là các DN
siêu nhỏ gần như không được cải thiện trong suốt giai
đoạn này, với mức lợi nhuận âm 196 tỷ đồng vào năm
2006, âm 2,976 tỷ đồng vào năm 2009 và âm 1,682 tỷ
đồng vào năm 2014. Trái ngược với tỷ lệ lợi nhuận
trước thuế ngày càng sụt giảm và ở mức đáng lo ngại,
mức thuế và các khoản nộp ngân sách của các DN siêu
nhỏ trong ngành chế biến, chế tạo vẫn giữ một xu thế
tăng ổn định qua các năm.
Xu thế trên cũng biểu hiện đối với cả các doanh
nghiệp vừa, dù mức độ thấp hơn. Tuy nhiên, nó lại
không xuất hiện đối với các DN lớn. Tại các DN lớn
trong ngành chế biến, chế tạo, mức lợi nhuận trước
thuế luôn bám sát mức thuế và ngân sách phải nộp.
Cá biệt có một số năm, tổng mức lợi nhuận trước
thuế của các DN lớn còn cao hơn mức thuế và ngân
sách mà các DN này đã nộp. Ví dụ như năm 2013
tổng lợi nhuận của các DN lớn là 159.078 tỷ đồng và
mức thuế và các khoản nộp ngân sách ở mức thấp
hơn là 146.674 tỷ đồng.
Như vậy có thể khẳng định rằng, thuế và các khoản
phải nộp ngân sách cũng là một yếu tố tác động vô
cùng lớn đối với khả năng tạo lợi nhuận của các DN
ngành chế biến, chế tạo, đặc biệt là các DN siêu nhỏ.
Bởi đối với các DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa, mức thuế và
các khoản phải nộp ngân sách luôn gấp 2-3 lần so với
mức lợi nhuận trước thuế. Tại các DN siêu nhỏ, tỷ lệ
này thậm chí có những năm lên tới 4-4,5 lần. Điều này
có ảnh hưởng trực tiếp tới khả năng tồn tại, khả năng
tích tụ vốn và tăng trưởng của các DN này. Các số liệu
như trên cũng thể hiện một yêu cầu cấp bách về các
chính sách khoan sức DN, các hoạt động hỗ trợ các
DN siêu nhỏ và nhỏ để họ có thể nâng cao hiệu quả
tài chính, tạo tiền đề để các DN này lớn dần thành với
quy mô lớn hơn.
Nâng cao năng lực tích tụ vốn chủ sở hữu
cho doanh nghiệp ngành chế biến, chế tạo
Tình hình trên đặt ra yêu cầu cấp bách trong việc
xây dựng và ban hành các chính sách khoan sức DN,
các hoạt động hỗ trợ các DN siêu nhỏ và nhỏ để họ có
thể nâng cao hiệu quả tài chính, tạo tiền đề để các DN
nâng cao năng lực cạnh tranh, góp phần cho mục tiêu
Việt Nam trở thành một quốc gia công nghiệp – hiện
đại trong tương lai gần.
Để hỗ trợ cho sự phát triển bền vững của ngành
công nghiệp chế biến, chế tạo tại Việt Nam, sự tích tụ
và tăng trưởng đều đặn của nguồn vốn vốn chủ sở
Hình 1: Tích tụ và tăng trưởng vốn chủ sở hữu của các
doanh nghiệp trong ngành chế biến, chế tạo và tổng
nguồn vốn (Nghìn tỷ đồng)
Nguồn: Điều tra DN hàng năm, Tổng cục Thống kê (2015)
Hình 2: Hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp ngành
chế biến, chế tạo và lãi suất cho vay bình quân năm
của các ngân hàng thương mại (%)
Nguồn:“Báo cáo thường niên DN Việt Nam 2015”, VCCI và “Báo cáo Thường
niên Ngân hàng Nhà nước 2015, Ngân hàng Nhà nước
