70
KINH TẾ - TÀI CHÍNH QUỐC TẾ
Kết quả là đến cuối năm 1982, lạm phát đã được
khống chế ở mức dưới 5% và ổn định ở mức thấp
hơn trong những năm sau đó. Tuy nhiên, cái giá
phải trả cho cuộc chiến chống lạm phát của nước
Mỹ không hề nhỏ. Kinh tế Mỹ lâm vào suy thoái
nghiêm trọng do lãi suất tăng nhanh khiến người
vay vốn ngân hàng và các doanh nghiệp vỡ nợ hàng
loạt. Tỷ lệ thất nghiệp lên tới mức gần 11% vào cuối
năm 1982 khiến người dân Mỹ phẫn nộ. Một số nghị
sĩ Quốc hội Mỹ cho rằng, chính sách của Volcker
đang “phá hủy các doanh nghiệp nhỏ, phá hủy giấc
mơ Mỹ” và yêu cầu Volcker từ chức.
Đo lường kỳ vọng lạm phát
bằng phương pháp điều tra
Với vai trò quan trọng của kỳ vọng lạm phát, đến
nay ngày càng nhiều ngân hàng trung ương trên thế
giới đã và đang tìm cách đo lường và neo giữ kỳ
vọng lạm phát. Đối với ngân hàng trung ương của
các nước phát triển và đặc biệt các ngân hàng trung
ương điều hành chính sách tiền tệ theo cơ chế lạm
phát mục tiêu thì đo lường kỳ vọng lạm phát đã trải
qua một quá trình kéo dài nhiều chục năm. Có hai
phương pháp đo lường kỳ vọng lạm phát chủ yếu
là đo lường trên cơ sở thị trường và đo lường thông
qua các cuộc điều tra đối với hộ gia đình, doanh
nghiệp hoặc các chuyên gia kinh tế. Đo lường kỳ
vọng lạm phát trên cơ sở thị trường chỉ có thể thực
hiện được ở một số nền kinh tế có thị trường tài
chính phát triển. Vì vậy, đo lường kỳ vọng lạm phát
thông qua các cuộc điều tra đến nay vẫn là phương
pháp được các ngân hàng trung ương sử dụng một
cách phổ biến nhất.
Các cuộc điều tra kỳ vọng lạm phát được thực
hiện sớm nhất tại Mỹ với 2 cuộc điều tra điển hình đối
với các chuyên gia kinh tế là cuộc điều tra do Joseph
Livingston - một nhà báo của tờ Philadelphia Record -
thực hiện từ năm 1946. Fed khu vực Philadelphia tiếp
quản cuộc điều tra này sau khi Livingston qua đời vào
năm 1989 và tiếp tục các cuộc điều tra từ đó đến nay.
Năm 1990, Fed tại Philadelphia cũng tiếp quản một
cuộc điều tra kỳ vọng lạmphát khác được thực hiện từ
năm 1968 bởi Hiệp hội Thống kê Mỹ và Viện Nghiên
cứu kinh tế quốc gia. Kỳ vọng lạm phát cũng được thu
thập thông qua các cuộc điều tra người tiêu dùng mà
trong đó có các câu hỏi về lạm phát. Đó là cuộc điều
tra do Đại học Michigan tiến hành từ năm 1946 và gần
đây nhất là cuộc điều tra kỳ vọng của người tiêu dùng
do Fed New York khởi động vào năm 2014.
Trong một nghiên cứu được công bố vào đầu năm
2016 tại một hội thảo quốc tế tổ chức tại Pháp, Jeffrey
Lacker - Chủ tịch Fed khu vực Richmond nhận xét: Kỳ
vọng lạmphát được đo lường bằng phương pháp điều
tra đối với các chuyên gia kinh tế là kết quả của “sự
thông thái đám đông”, của các chuyên gia có phương
pháp, kinh nghiệm và cả trực giác tốt trong việc đưa
ra kỳ vọng lạm phát. Mặc dù không khẳng định một
cách rõ ràng phương pháp điều tra nào mang lại kết
quả tốt hơn nhưng theo Jeffrey Lacker, một người tiêu
dùng bình thường sẽ thường có xu hướng bị tác động
thái quá bởi những biến động giá cả hàng ngày, ví dụ
như giá xăng chẳng hạn. Vì vậy, điều này có thể giúp
giải thích vì sao kỳ vọng lạm phát đo lường từ các
cuộc điều tra người tiêu dùng có xu hướng cao hơn
lạm phát thực tế một cách đáng kể.
Điều tra kỳ vọng lạmphát
đối với các tổ chức tín dụngViệt Nam
Việt Nam là một trong những quốc gia có tỷ lệ
lạm phát cao kéo dài. Trong năm 2014 và 2015, lạm
phát thấp một cách bất thường. Tuy nhiên, từ năm
2016 đến nay, lạm phát có xu hướng tăng cao trở
lại. Thực tế này cùng với nhiệm vụ “phấn đấu kiểm
soát lạm phát dưới 4% các năm đầu kỳ kế hoạch và
3% vào năm 2020” đặt ra những yêu cầu mới đối
với công tác dự báo và kiểm soát lạm phát. Trong
đó, việc đo lường kỳ vọng lạm phát là một đòi hỏi
cấp thiết về trước mắt cũng như lâu dài đối với một
ngân hàng trung ương hiện đại.
Nhận thức rõ vai trò của kỳ vọng lạm phát, từ
đầu năm 2013, Ngân hàng Nhà nước đã tiến hành
thí điểm điều tra kỳ vọng lạm phát ở Việt Nam và
từ đầu năm 2016 đến nay, điều tra kỳ vọng lạm phát
đối với hơn 100 tổ chức tín dụng đã được đưa vào
chương trình điều tra chính thức của NHNN. Từ
đó, đến nay đã có trên 40 cuộc điều tra kỳ vọng lạm
phát được thực hiện và công bố hàng tháng trên
website của NHNN. Do điều tra kỳ vọng lạm phát
lần đầu tiên được thực hiện định kỳ tại Việt Nam
nên khoảng thời gian kỳ vọng trong các câu hỏi về
CPI cũng như các biến số kinh tế khác như lãi suất,
Hình 1: CPI thực tế Việt Nam và CPI kỳ vọng (% tháng)
Nguồn: Tổng cục Thống kê, NHNN
