TÀI CHÍNH -
Tháng 12/2017
95
thay mặt xã viên mua hoá đơn và lập hoá đơn
thay cho xã viên khi có nhu cầu sử dụng; Thay
mặt xã viên lập báo cáo sử dụng hoá đơn và chịu
sự quản lý của cơ quan thuế về sử dụng hoá
đơn. Nếu xã viên tự tìm kiếm khách hàng, HTX
lập hoá đơn bán hàng thay cho xã viên giao cho
khách hàng. Trên hoá đơn ghi tên xã viên thực
hiện, mã số thuế sử dụng mã số của HTX.
Với quy định này, HTX sẽ quản lý cả 2 loại hóa
đơn là hóa đơn GTGT và hóa đơn trực tiếp. Trong
đó, hóa đơn trực tiếp lại phải theo dõi cho từng xã
viên. Điều này thực sự gây khó khăn và lúng túng
trong khâu quản lý hóa đơn của các HTX trong bối
cảnh các HTX vận tải thường có hàng trăm, thậm chí
hàng nghìn xã viên tham gia.
Bên cạnh đó, trình độ năng lực quản lý của
HTX vận tải hiện nay còn nhiều hạn chế, khiến
công tác tổ chức kế toán tại các HTX chưa đáp ứng
được đúng yêu cầu của cơ quan thuế. Lãnh đạo
của các HTX vận tải và xã viên chưa nhận thức
được đầy đủ và hiểu được các vấn đề về thuế và
hóa đơn chứng từ sử dụng, dẫn đến lơ là, không
chú trọng việc sử dụng hóa đơn tại HTX. Các HTX
hiện nay hầu hết mới chỉ quản lý và sử dụng loại
hóa đơn dành cho HTX chứ chưa quản lý hóa đơn
của xã viên. Điều này cũng xuất phát từ tình hình
thực tế hiện nay là 1 số lượng lớn HTX được thành
lập để hợp lý hóa thủ tục giấy phép cho các xe
chạy cho các hãng Uber, Grab và các xe dịch vụ
dưới 7 chỗ ngồi liên lạc qua mạng internet. Theo
quy định, các xe này sẽ phải thuộc quản lý của
HTX hoặc công ty vận tải. Những HTX, cả những
HTX mới thành lập sẽ “lo” giấy tờ cho xã viên, bù
lại xã viên ngoài những khoản phí bắt buộc theo
quy định, sẽ phải nộp thêm những khoản phí để
hợp thức hóa giấy tờ.
Khó khăn trong việc xác định doanh thu chịu thuế
Cũng theo quy định tại Công văn số 4134/TCT/
NV6 ngày 16/10/2001 về việc thuế GTGT và thuế
TNDN đối với HTX dịch vụ vận tải thì doanh thu
tính thuế là tiền công vận tải xã viên thu được. Đối
với xã viên thực hiện chế độ kế toán hộ kinh doanh
thì doanh thu tính thuế căn cứ vào sổ sách kế toán,
hoá đơn, chứng từ. Trường hợp không thực hiện
chế độ kế toán thì cơ quan thuế được quyền ấn định
doanh thu để tính thuế.
Để đảm bảo cho việc ấn định doanh thu tính
thuế sát với thực tế kinh doanh và công bằng,
bình đẳng với các hộ kinh doanh vận tải tư nhân.
Trường hợp HTX không ấn định doanh thu cho xã
viên, thì cơ quan thuế có thể ấn định doanh thu
đối với từng đầu xe theo quy định chung tại địa
phương, trên cơ sở thống nhất với Sở Giao thông
công chính và liên minh HTX.
Sau khi đã tính thuế theo mức doanh thu ấn
định, nếu có căn cứ xác định doanh thu thực tế lớn
hơn doanh thu ấn định, được tính lại thuế GTGT,
thuế TNDN theo doanh thu thực tế.
Để doanh thu ấn định được sát và đảm bảo
công bằng với các cơ sở nộp thuế theo phương
pháp khấu trừ, khi xây dựng mức doanh thu
ấn định, cần tham khảo mức doanh thu ấn định
HTX xây dựng và giao cho xã viên; đồng thời,
xem xét đối chiếu với mức thuế bình quân đầu
phương tiện của cơ sở kinh doanh vận tải nộp
theo phương pháp khấu trừ. Tránh có sự chênh
lệch quá lớn giữa phương pháp nộp khấu trừ và
phương pháp nộp trực tiếp gây thắc mắc cho các
cơ sở kinh doanh và xã viên.”
Trên thực tế, các xã viên tại HTX khi tiến hành
hoạt động vận chuyển hành khách, họ sẽ phải xác
định doanh thu chịu thuế của mình để HTX tiến
hành xuất hóa đơn, ghi nhận doanh thu của họ. Tuy
nhiên, các xã viên thường không thực hiện điều này
với HTX. Và nhiều HTX cũng không có quy trình
hướng dẫn chi tiết đối với xã viên, từ đó gây khó
khăn cho cơ quan thuế trong vấn đề xác định doanh
thu chịu thuế của các xã viên. Trong trường hợp
này, các xã viên phải chấp nhận mức doanh thu ấn
định của cơ quan thuế.
Hiện nay, cơ quan thuế ấn định doanh thu chịu
thuế của xã viên dựa vào sự phát triển của vùng
kinh kế nơi xã viên hoạt động. Cách làm này đáp
ứng được nhu cầu thu thuế của Nhà nước mà chưa
thể phản ánh chính xác doanh thu thực tế của xã
viên. Các xã viên dù có thu nhập cao hay thấp thì sẽ
được đánh thuế như nhau, điều này gây thiệt thòi
đối với các xã viên có thu nhập thấp.
hình 1: Sơ đồ tổ chức hợp tác xã vận tải
Nguồn: Mô phỏng theo luật HTX năm 2012
