90
DIỄN ĐÀN KHOA HỌC
phán trong việc hợp tác thuê tài sản hỗ trợ. DN hay
nhà sáng chế có sáng chế được bảo hộ hoàn toàn thu
được lợi nếu biết cách đàm phán, phân chia quyền
lợi với DN có các tài sản hỗ trợ. So với việc sáng chế
không được bảo hộ và sáng chế được bảo hộ, thì nhà
sáng chế được khuyến nghị đăng ký bảo hộ cho tài
sản trí tuệ của mình nhằm tăng cơ hội thu lợi.
Năm là,
không phải trường hợp thương mại hóa
sáng chế nào cũng cần sở hữu các tài sản hỗ trợ.
Chiến lược thuê ngoài thường được khuyên dùng
trừ khi DN đó có lợi thế tài chính và DN bắt chước
có lợi thế cạnh tranh.
Tài liệu tham khảo:
1. Hemantkumar P. Bulsara, Shailesh Gandhi, P.D. Porey; Commercialization
of technology innovations and patents Issues and challenges, Tech mon-
itor 11-12/2010;
2. Jason Dedrick, Who Profits from Innovation in Global Value Chains? -
A Study of the iPod and notebook PCs - Sloan Industry Studies Annual
Conference, 5/2008;
3. Robert Ulgih, Dyson cleans up in patent battle with rival Hoover, http://
patent-battle-with-rival-Hoover.html, ngày c p nh t 04/10/2000;
4. David.J. Teece, Profiting from technological innnovations: implications for
integration, collaboration, licensing and public policy, 1986;
5. Gary P. Pisano, Can science be a business ? Lesson from Biotech, Havard
Business Review, 2006;
6. Pries, F., Guild, P., in press. Commercializing inventions resulting from
university research: analyzing the impact of technology characteristics on
subsequent business models. Technovation, doi:10.1016/j.technovation.
hình của Teece để trả lời cho các vấn đề nảy sinh
trong quá trình thương mại hóa các sáng chế ở Việt
Nam. Trước khi đi vào nghiên cứu sâu các gợi ý
của Teece để áp dụng cho thực tế sản xuất kinh
doanh đối với các DN Việt Nam, cụ thể như sau:
Một là,
cách tiếp cận chiến lược dựa trên năng
lực (hay còn gọi là tài sản hỗ trợ) rất đáng để cho
các DN Việt Nam nghiên cứu, xem xét khi muốn
thương mại hóa sáng chế.
Hai là,
phần lớn các đổi mới sáng tạo ở Việt Nam
đều mang tính tăng dần chứ không mang tính đột
phá nên vấn đề về mẫu hình thiết kế công nghệ có
thể bỏ qua và chỉ để ý đến tài sản hỗ trợ và cơ chế
thu lợi (chế độ bảo hộ tài sản trí tuệ).
Ba là,
với tâm lý lo sợ mất bản quyền nên có một
số lượng lớn các sáng chế không được mang đi đăng
ký sở hữu trí tuệ mà do các cá nhân giữ và loay hoay
tìm cách thương mại hóa. Khi đó, công nghệ dễ bị
bắt chước nên để có cơ hội thắng lợi trên thị trường,
nhà đổi mới sáng tạo (DN hoặc nhà sáng chế) cần
phải xem xét nếu tài sản hỗ trợ có thể dễ dàng tiếp
cận, nhiều DN khác có thể tiếp cận thì phải cân nhắc
rất kỹ việc thương mại hóa vì khó thu lợi; nếu tài
sản hỗ trợ khó tiếp cận và khan hiếm DN sở hữu tài
sản hỗ trợ sẽ thu lợi (các DN nắm giữ tài sản hỗ trợ
có thể tự tin đầu tư vào công nghệ mới).
Bốn là,
đối với các sáng chế được đăng ký bảo hộ,
thì nhà đổi mới sáng tạo sẽ có lợi thế hơn và thu lợi
trong trường hợp có sẵn tài sản hỗ trợ và nếu không
có thì lợi thế sẽ thuộc về doanh nghiệp biết đàm
BẢNG 2: CHIẾN LƯỢC KÝ HỢP ĐỒNG THUÊ VÀ SỞ HỮU TÀI SẢN CHUYÊN HÓA VÀ KẾT QUẢ ĐỐI VỚI DN ĐỔI MỚI
Chiến lược
Cơ chế thu lợi về mặt pháp
luật/kỹ thuật mạnh
Cơ chế thu lợi về mặt pháp luật/kỹ thuật yếu
Sức mạnh thị
trường của DN
đổi mới/DN bắt
chước so với
DN nắm giữ
tài sản hỗ trợ
Kết quả
DN đổi mới có lợi
thế vượt trội so với
DN bắt chước trong
việc sử dụng tài sản
hỗ trợ
DN đổi mới bị yếu thế so với
DN bắt chước trong việc sử
dụng tài sản hỗ trợ
DN đổi mới và DN
bắt chước có lợi
thế hơn so với DN
độc lập nắm giữ
tài sản hỗ trợ
(1) Ký hợp đồng thuê
DN đổi mới sẽ thắng
(2) Ký hợp đồng
thuê
DN đổi
mới sẽ thắng
(3) Ký hợp đồng thuê
DN đổi mới hoặc
DN bắt chước sẽ thắng;
DN nắm giữ tài sản hỗ
trợ sẽ không được lợi
DN đổi mới và DN
bắt chước có lợi
thế hơn so với DN
độc lập nắm giữ
tài sản hỗ trợ
(4) Kí hợp đồng thuê nếu có
thể làm thế về mặt cạnh
tranh; sở hữu nếu cần
DN đổi mới sẽ thắng;
có thể phải chia sẻ lợi nhuận
với DN nắm giữ tài sản hỗ trợ
(5) Sở hữu
DN
đổi mới sẽ thắng
(6) Kí hợp đồng thuê
(để hạn chế thất bại)
DN đổi mới có thể sẽ thua
DN bắt chước và /hoặc DN
nắm giữ tài sản hỗ trợ
Mức độ bảo hộ tài sản trí tuệ
Nguồn: Tác giả tổng hợp
