22
TRIỂN KHAI LUẬT KẾ TOÁN NĂM 2015 TRONG CHIẾN LƯỢC KẾ TOÁN, KIỂM TOÁN VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020
những quy định, nguyên tắc và hoạt động kiểm
soát. Kiểm soát nội bộ thường gắn với những
hoạt động diễn ra với mục tiêu hiện tại theo
yêu cầu phải đạt được của những đối tượng
bên ngoài (như quan điểm của COSO, họ chỉ đề
cập đến kiểm soát nội bộ mà không đề cập đến
hệ thống kiểm soát nội bộ). Kiểm soát nội bộ
thường đi vào kiểm soát với những chính sách,
thủ tục, nguyên tắc, quy định có tính hệ thống
được thừa nhận rộng rãi, phổ biến và bao trùm.
Kiểm soát nội bộ thường quan tâm đến mục tiêu
kiểm soát hơn là các hành vi cụ thể và thủ tục
kiểm soát với những quan điểm khác nhau trong
từng điều kiện và giai đoạn cụ thể. Loại kiểm
soát hành vi với những thủ tục cụ thể người ta
gọi là các thủ tục kiểm soát. Với loại kiểm soát
này, có những quan điểm hiện nay cho rằng đó
là loại kiểm soát quản lý, hay kiểm soát độc lập
trong kiểm soát trực tiếp các chỉ tiêu trên báo
cáo tài chính.
Luật Kế toán 2015 cho rằng, “Kiểm soát nội
bộ là việc thiết lập và tổ chức thực hiện trong
nội bộ đơn vị kế toán các cơ chế, chính sách, quy
trình, quy định nội bộ phù hợp với quy định
của pháp luật nhằm bảo đảm phòng ngừa, phát
hiện, xử lý kịp thời rủi ro và đạt được yêu cầu
đề ra”.
Nói về hệ thống kiểm soát nội bộ là nói đến
các chính sách, thủ tục, các bước kiểm soát do
lãnh đạo đơn vị xây dựng có tính chất bao trùm
tất cả mọi lĩnh vực trong đơn vị. Hệ thống kiểm
soát nội bộ bao gồm cả kiểm soát nội bộ và bản
thân con người cùng với những phương tiện
có tính chất kỹ thuật, cấu trúc hướng vào kiểm
soát mang tính bền vững, ổn định, đảm bảo và
lâu dài. Hệ thống kiểm soát nội bộ thường được
bản thân các lãnh đạo đơn vị xây dựng, thiết lập
hướng vào kiểm soát các hoạt động trong phạm
vi và trách nhiệm của đơn vị.
Bản thân các đơn vị phải có trách nhiệm xây
dựng, duy trì một hệ thống kiểm soát nội bộ
khoa học, phù hợp và hiệu quả để đảm bảo kiểm
soát hoạt động trong phạm vi đơn vị, ngăn ngừa
sai phạm, đạt được mục tiêu, yêu cầu mà đơn vị
đặt ra. Tuy nhiên, một hệ thống kiểm soát nội bộ
có khoa học và hiệu lực, hiệu quả đến đâu cũng
luôn có những hạn chế cố hữu hay hạn chế vốn
có của nó không thể tránh khỏi.
Yếu tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ
Có rất nhiều quan điểm khác nhau về các yếu
tố cấu thành hệ thống kiểm soát nội bộ. Theo
quan điểm truyền thống, hệ thống kiểm soát nội
bộ được cấu thành bởi 3 yếu tố (3 bộ phận), đó
là: Môi trường kiểm soát; Hệ thống kế toán; Các
loại kiểm soát và thủ tục kiểm soát.
Theo quan điểm của COSO kiểm soát nội bộ
bao gồm 5 yếu tố: Môi trường kiểm soát; Quy
trình đánh giá rủi ro; Hệ thống thông tin và
truyền thông; Hoạt động kiểm soát; Và giám sát
kiểm soát. Theo đó, các hoạt động diễn ra luôn
phải được kiểm soát và có sự kiểm soát chặt
chẽ để đảm bảo độ tin cậy về kết quả kiểm soát
cho những đối tượng quan tâm, nhất là các đối
tượng ở bên ngoài. Chính vì vậy, COSO quy định
bắt buộc tất cả các đơn vị được tài trợ khi lập báo
cáo tài chính phải kèm theo báo cáo về kiểm soát
nội bộ của đơn vị, cùng với những báo cáo kiểm
toán nội bộ và báo cáo kiểm toán độc lập của các
tổ chức kiểm toán có uy tín và danh tiếng để có
minh chứng cho việc tuân thủ và tôn trọng kiểm
soát nội bộ theo các quy định đặt ra.
Hiện nay, quan điểm về hệ thống kiểm soát
nội bộ đang bao trùm cả kiểm soát nội bộ cùng
với các phương tiện, thiết bị kỹ thuật, con người.
Phương tiện thiết bị phục vụ kiểm soát càng
khách quan, hiệu quả càng tin cậy. Ở đâu, bộ
phận kiểm soát càng sử dụng các phương tiện
thiết bị kỹ thuật hiện đại, càng hạn chế sự chi
phối, tác động của con người thì ở đó kiểm soát
có độ tin cậy cao.
Về con người, người kiểm soát phải trung
thực, minh bạch, có năng lực và luôn đảm bảo
được sự phát triển đáp ứng yêu cầu kiểm soát
trong các điều kiện thay đổi. Việc tổng hợp kết
quả kiểm soát, phân tích, đánh giá và điều chỉnh
các chính sách, quy định, thủ tục kiểm soát sau
hoạt động kiểm soát để có được những kinh
nghiệm, những điều chỉnh kịp thời cho những
thủ tục kiểm soát tiếp theo, đem lại kết quả
kiểm soát cao hơn, hiệu lực hơn, đúng với mục
tiêu, mong muốn và yêu cầu đặt ra là một trong
những yếu tố cấu thành của hệ thống kiểm soát
nội bộ hiện đại ngày nay.
Kiểm soát nội bộ và hệ thống kiểm soát nội
bộ luôn phải tuân thủ các nguyên tắc kiểm soát
Kiểm soát nội bộ là việc thiết lập và tổ chức
thực hiện trong nội bộ đơn vị kế toán các cơ
chế, chính sách, quy trình, quy định nội bộ phù
hợp với quy định của pháp luật nhằm bảo đảm
phòng ngừa, phát hiện, xử lý kịp thời rủi ro và
đạt được yêu cầu đề ra...
