74
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
việc chấp hành các quy định của pháp luật, của cơ
quan đại diện chủ sở hữu trong suốt quá trình triển
khai kế hoạch, dự án.
- Giám sát sau là việc kiểm tra kết quả hoạt động
của DN trên cơ sở các báo cáo định kỳ, kết quả chấp
hành pháp luật của cơ quan đại diện chủ sở hữu
hoặc điều lệ DN, việc tuân thủ các quy định của
pháp luật.
Thứ hai,
giám sát tài chính thông qua kiểm tra,
thanh tra thực hiện định kỳ hoặc đột xuất theo quy
định của pháp luật về kiểm tra, thanh tra.
Trong những năm gần đây, quy trình và phương
thức giám sát tài chính tại các DNNN và DN có vốn
nhà nước đã chặt chẽ hơn, chuyển từ quan điểm
giám sát việc bảo toàn phát triển vốn nhà nước đầu
tư tại DN sang giám sát tình hình tài chính của
DN. Đặc biệt, Nghị định 87/2015/NĐ-CP còn chỉ
rõ, công tác giám sát còn được thể hiện thông qua
giám sát hoạt động đầu tư ra nước ngoài và giám
sát đối với công ty con và công ty liên kết. Thực tế
giám sát đối với hoạt động đầu tư nước ngoài và
giám sát đối với công ty con, công ty liên kết ở Việt
Nam hiện nay là giám sát gián tiếp. Đối với những
trường hợp đặc biệt nếu phát hiện có vi phạm về
quản lý vốn và tài sản nhà nước tại DN thì chủ thể
giám sát có thể tiến hành giám sát trực tiếp.
Bên cạnh đó, với những DN hoạt động không
có hiệu quả, mất an toàn về tài chính thì DN đó
cần phải giám sát tài chính đặc biệt. Hiện nay,
công tác giám sát tài chính của cơ quan quản lý
nhà nước và chủ sở hữu vốn tại các DNNN và DN
có vốn nhà nước chủ yếu là phương thức giám
sát gián tiếp mà cụ thể là giám sát sau quá trình
hoạt động… Mặt khác, giám sát tài chính được đề
cập trong nhiều văn bản khác nhau và hầu hết nội
dung giám sát tài chính tại các DNNN và DN có
vốn nhà nước hiện nay chủ yếu phục vụ cho công
tác giám sát sau, chưa thể hiện nội dung trong
phương thức giám sát trước và giám sát trong.
Việc giám sát sau tại các DN có vốn nhà nước và
DNNN chỉ mới được thực hiện sau khi tổ chức
thực hiện các kế hoạch sản xuất kinh doanh, kế
hoạch tài chính và triển khai các dự án đầu tư
của DN thông qua kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt
động của DNqua một số chỉ tiêu tài chính phản
ánh việc bảo toàn và phát triển vốn…
Theo thống kê chưa đầy đủ, Nhà nước đang đầu
tư vốn tại hơn 1.000 DN, trong đó có 781 DN do
Nhà nước nắm giữ 100% vốn và 248 DN có cổ phần
của Nhà nước. Tổng tài sản của các DNNN khoảng
hơn 3,1 triệu tỷ đồng, hệ số vốn sở hữu khoảng
40%. Từ kết quả hoạt động của các DN có thể thấy,
công tác giám sát tài chính DNNN và DN có vốn
nhà nước đã có những kết quả đáng khích lệ. Hệ
thống cơ chế, chính sách để thực hiện quản lý và
giám sát vốn đầu tư tại DNNN đã được Chính phủ,
Bộ Tài chính ban hành đồng bộ và liên tiếp được
sửa đổi cho phù hợp với thực tiễn. Việc hoàn thiện
cơ chế, chính sách đã phần nào hạn chế được rủi
ro thất thoát trong quản lý, đầu tư vốn tại DNNN.
Bên cạnh đó, quyền và nghĩa vụ của người đại diện
phần vốn nhà nước tại DN đã được xác lập rõ hơn.
Phương thức quản lý, giám sát thay đổi gắn với
phân loại, đánh giá DN…
Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác giám
sát tài chính tại các DNNN và DN có vốn nhà nước
còn nhiều hạn chế, cơ chế phân cấp trong thực hiện
các quyền sở hữu tại DNNN còn phân tán, chồng
chéo; giám sát vốn nhà nước đầu tư tại DN chưa
chặt chẽ dẫn đến hiệu quả chưa cao; công tác giám
sát tài chính được thực hiện chủ yếu đối với các
đối tượng trực tiếp sử dụng vốn nhà nước vào hoạt
động kinh doanh, chưa chú trọng đến giám sát quá
trình thực thi chức năng đại diện chủ sở hữu nhà
nước…
Giải pháp hoàn thiện
các phương thức giám sát tài chính
Để khắc phục những hạn chế trong công tác giám
sát tài chính tại các DNNN và DN có vốn nhà nước
cần triển khai các nội dung sau:
Thứ nhất,
đối với giám sát tài chính trực tiếp:
Được tiến hành đối với những DN hoạt động kinh
doanh chưa có hiệu quả trong nhiều năm liên tục,
chưa sử dụng có hiệu quả vốn trong quá trình hoạt
động. Hoạt động giám sát tại các DN này cần tăng
cường chức năng cho Ban kiểm soát của DN thực
hiện để có thể kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ quá trình
huy động, quản lý, sử dụng vốn cũng như quá trình
đầu tư của DN, báo cáo chủ thể quản lý kịp thời
chấn chỉnh các hoạt động của DN đảm bảo hiểu quả.
Thứ hai,
đối với giám sát tài chính gián tiếp:
Phương thức giám sát này cần được quan tâm cả 3
khía cạnh: Giám sát trước, trong và sau đối với quá
Nghị định số 87/2015/NĐ-CP quy định, giám
sát tài chính là việc theo dõi, kiểm tra, thanh
tra, đánh giá các vấn đề về tài chính, chấp hành
chính sách pháp luật về tài chính của DN nói
chung và DNNN có vốn đầu tư nhà nước nói
riêng. Như vậy, giám sát tài chính được xem là
một trong những biện pháp quản lý.
