80
DIỄN ĐÀN KHOA HỌC
và đề xuất các kiểm soát hiệu lực với với rủi ro. Trong
bối cảnh rủi ro cao, kiểm toán viên nội bộ cần hiểu
được ảnh hưởng của rủi ro kinh doanh đến kết quả
tài chính, đến rủi ro tiềm tàng về những sai lệch trong
báo cáo tài chính, rủi ro gian lận và ảnh hưởng đến tài
chính để từ đó xác định trọng tâm và cách thức kiểm
toán phù hợp.
- Môi trường kiểm soát bên ngoài: Môi trường
kiểm soát bên ngoài gồm các nhân tố vượt ra ngoài
sự kiểm soát của nhà quản lý nhưng nó lại có ảnh
hưởng rất lớn đến thái độ, cung cách của nhà quản lý
và các quy chế, thủ tục kiểm soát cụ thể. Thuộc nhóm
nhân tố này thường có: Ảnh hưởng của các cơ quan
chức năng của Nhà nước (thuế, hải quan, tài chính,
thống kê, kho bạc ...), các chủ nợ và các trách nhiệm
pháp lý có liên quan.
Hai là,
hệ thống thông tin: Trong đó, hệ thống
thông tin kế toán có vai trò quan trọng, bao gồm các
thủ tục ghi chép để ghi nhận, xử lý và báo cáo về các
giao dịch phát sinh. Trên cơ sở các nghiệp vụ được
ghi chép và báo cáo, nhà quản lý có thể nắm bắt được
thực tế phát sinh và đưa ra các quyết định điều tiết
một cách kịp thời. Trong các tổng công ty xây dựng
công trình giao thông, do đặc điểm quy mô hoạt động
lớn, phạm vi hoạt động phân tán, việc sử dụng thông
tin về thực tế hoạt động để kiểm soát và điều tiết của
nhà quản lý tổng công ty nên được xem là cách thức
thường xuyên; trên cơ sở kiểm tra thông tin nhà quản
lý sẽ kết hợp kiểm soát tại chỗ để bảo đảm tiết kiệm
thời gian và kinh phí.
Muốn vậy, thông tin trong báo cáo cung cấp về
tổng công ty để kiểm soát và điều tiết cần chú trọng
đáp ứng các yêu cầu về độ tin cậy, tính kịp thời, tính
cụ thể (do tính chất hoạt động có thể có nhiều khác
biệt giữa các đơn vị thành viên). Với tình hình tin
học hoá công tác kế toán và nối mạng internet như
hiện nay, việc tạo lập thông tin tài chính nhanh, chi
tiết, đáng tin cậy không còn là vấn đề quá khó khăn.
Tuy nhiên, vấn đề đặt ra sẽ là thực hiện bảo mật cho
hệ thống thông tin kế toán về cả phần cứng và phần
mềm. Ngoài ra, bên cạnh hệ thống thông tin kế toán
phản ánh tình hình tài chính, nhà quản lý trong các
tổng công ty còn cần đến thông tin phi tài chính như
chất lượng sản phẩm dịch vụ cung ứng, độ hài lòng
của khách hàng, sự gắn bó của khách hàng, tình hình
thị phần, tình hình về bảo vệ môi trường, an toàn lao
động… Các thông tin này, phản ánh khả năng hoạt
động trong dài hạn của DN nên hữu ích với nhà quản
lý và có thể phản ánh thực tế không giống thông tin
kế toán phản ánh; đặc biệt, khi có các thao tác trong
công tác kế toán để phản ánh sai lệch về kết quả hoạt
động từ các công ty con. Vì thế, việc sử dụng kết hợp
thông tin phi kế toán với thông tin kế toán là rất cần
thiết. Trong tổng công ty xây dựng công trình giao
thông, do đặc thù kinh doanh là xây dựng các công
trình xây dựng nên chịu ảnh hưởng lớn của các quy
định pháp lý rất khác nhau như: Môi trường; đặc biệt
là, vấn đề an toàn lao động nên báo cáo về các thông
tin phi tài chính cũng có thể phải thiết kế khác nhau
phù hợp với các quy định pháp lý liên quan.
Ngoài ra, hệ thống thông tin hỗ trợ cho quản lý
còn phải có tác dụng cảnh báo cho nhà quản lý về các
chênh lệch đáng kể trong hoạt động thực tế so với
kế hoạch, dự toán để nhà quản lý can thiệp và điều
chỉnh. Như vậy, trong việc tổ chức hệ thống thông tin
phải có thiết kế các kế hoạch, dự toán, các định mức
hoạt động, mức độ cần được cảnh báo. Trên cơ sở các
tiêu chuẩn này, số liệu thực tế được ghi nhận và so
sánh với các tiêu chuẩn để đánh giá.
Ba là,
các thủ tục kiểm soát. Các thủ tục kiểm soát
là những chính sách và thủ tục do các nhà quản lý
thiết lập nhằm đảm bảo rằng các thủ tục đó được thực
hiện. Các thủ tục kiểm soát chủ đạo bao gồm, kiểm
soát xử lý thông tin, phân chia trách nhiệm, kiểm soát
hữu hình và rà soát hoạt động. Thông thường, khi
thiết kế thủ tục kiểm soát, nhà quản lý hay quan tâm
đến việc cân đối giữa chi phí để thiết kế và vận hành
thủ tục kiểm soát với lợi ích (ngăn chặn và phát hiện
sai phạm) của thủ tục kiểm soát. Với tổng công ty xây
dựng công trình giao thông, do đặc thù quy mô hoạt
động lớn, địa bàn hoạt động rộng. Do đó, các thủ tục
kiểm soát sau khi được thiết kế sẽ vận hành kiểm soát
một số lượng lớn các giao dịch, vì vậy tính kinh tế của
thủ tục kiểm soát sẽ thuyết phục hơn.
Tài liệu tham khảo:
1. Giáo trình Kiểm soát quản lý, PGS.TS Nguyễn Thị Phương Hoa (2010), NXB
Trường đại học Kinh tế quốc dân, Hà Nội;
2. Giáo trình Kiểm soát nội bộ, PGS.TS Trần Thị Giang Tân, Nhà Xuất bản Phương
Đông;
3. Tổng công ty xây dựng công trình Giao thông 5 (Năm2013), Phương án cổ phần
hóa công ty mẹ;
4. Tổng Công ty xây dựng công trình Giao thông 1 (Năm 2013), Phương án cổ
phần hóa, Tài liệu nội bộ Tổng Công ty.
Các tổng công ty xây dựng công trình giao
thông thường có quy mô hoạt động lớn, phạm
vi hoạt động phân tán, mức độ rủi ro khác
nhau, nên kiểm toán nội bộ theo cách tiếp cận
hệ thống sẽ kém phù hợp. Kiểm toán nội bộ
nên thực hiện kiểm toán theo cách tiếp cận rủi
ro, nhận diện rủi ro, đánh giá và đề xuất các
kiểm soát hiệu lực với với rủi ro.
