TÀI CHÍNH -
Tháng 4/2015
79
Môi trường kiểm soát của các tổng công ty xây dựng
công trình giao thông chịu ảnh hưởng của các nhân tố
thuộc về nội tại của các đơn vị như: Đặc thù quản lý,
cơ cấu tổ chức, chính sách nhân sự, công tác kế hoạch,
ban kiểm soát, bộ phận kiểm toán nội bộ, môi trường
kiểm soát bên ngoài. Cụ thể:
- Về đặc thù quản lý:
Đặc thù quản lý đề cập đến các
giá trị đạo đức và quan điểm điều hành của nhà quản
lý. Nếu các nhà quản lý coi trọng công tác kiểm soát
thì các thủ tục kiểm soát sẽ dễ có xu hướng được thiết
kế đầy đủ và hoạt động liên tục và hiệu lực. Ngược lại
nếu coi nhẹ vai trò của kiểm soát thì thủ tục kiểm soát
thường được thiết kế nghèo nàn, hoạt động của thủ
tục kiểm soát không liên tục và kém hiệu lực. Với tác
dụng của kiểm soát trong mô hình công ty mẹ - công
ty con trong các tổng công ty xây dựng công trình
giao thông Việt Nam, việc nâng cao nhận thức của
nhà quản lý về kiểm soát được xem là nội dung quan
trọng, có ảnh hưởng quyết định đến kiểm soát nội bộ.
- Cơ cấu tổ chức:
Các tổng công ty xây dựng công
trình giao thông hoạt động theo mô hình công ty mẹ
- công ty con, trong đó công ty mẹ giữ vai trò trọng
tâm trong việc định hướng chiến lược, thị trường,
công nghệ, vốn, lao động. Công ty mẹ can thiệp hoàn
toàn vào các quyết định quan trọng của công ty con.
Do đó, cơ cấu tổ chức đề cập đến sự phân chia trách
nhiệm và quyền hạn cho các công ty con, các bộ phận
cấu thành trong một công ty con và sự thiết lập mối
liên hệ giữa các đơn vị, bộ phận trong từng công ty
con đó. Từ giác độ của nhà quản lý của tổng công ty,
sự phân quyền quản lý và trách nhiệm kiểm soát cho
các công ty con sẽ giảm tải trách nhiệm kiểm soát trực
tiếp của nhà quản lý tổng công ty, khai thác và phát
huy tính tự chủ, linh hoạt của nhà quản lý trong các
công ty con. Tuy nhiên, tổng công ty vẫn phải kiểm
soát các công ty con để bảo đảm các đơn vị này hoạt
động trong chiến lược chung và phục vụ lợi ích cho
tổng công ty một cách cao nhất.
Đối với các công ty con là các đơn vị kinh doanh
độc lập, không có ảnh hưởng lẫn nhau thì việc các
đơn vị thành viên tối đa hoá lợi nhuận sẽ đóng góp
nhiều nhất vào kết quả của tổng công ty. Khi đó, nhà
quản lý của tổng công ty chỉ cần tập trung kiểm tra
xem kết quả báo cáo của các công ty con có đáng tin
cậy, có bảo đảm khả năng duy trì trong tương lai, có
đúng với chiến lược của tổng công ty hay không. Tuy
nhiên, trên thực tế, hoạt động của các công ty con lại
thường có quan hệ chặt chẽ với nhau và ngành nghề
kinh doanh chủ yếu về cơ bản đều là xây dựng các
công trình giao thông, dân dụng, công nghiệp trong
và ngoài nước… nên sẽ dẫn đến hoạt động của đơn
vị này ảnh hưởng đến đơn vị kia. Khi đó, cần có vai
trò kiểm soát và điều tiết từ phía nhà quản lý tổng
công ty để bảo đảm mức độ hoạt động của các đơn vị
thành viên nhằm tối đa hóa kết quả chung của toàn
bộ tổng công ty.
- Chính sách nhân sự:
Chính sách nhân sự bao gồm
các chính sách liên quan đến người lao động như
lương, thưởng, đề bạt, đào tạo, tuyển dụng… Chính
sách nhân sự tốt giúp tuyển dụng và đào tạo kiểm soát
viên đạt yêu cầu, phát huy tác dụng đòn bẩy khuyến
khích kiểm soát viên nâng cao tính hiệu lực của thủ
tục kiểm soát khi vận hành trên thực tế. Do thường
có quy mô lớn, số lượng người lao động nhiều, nên
các tổng công ty đều xây dựng một chính sách nhân
sự rõ ràng nhằm đáp ứng kịp thời cho mục tiêu kinh
doanh của mình.
- Công tác kế hoạch:
Công tác kế hoạch bao gồm việc
lập và sử dụng kế hoạch để hướng dẫn và theo dõi
hoạt động thực tế. Nếu kế hoạch được lập một cách
đầy đủ và đáng tin cậy sẽ tạo cơ sở tốt để theo dõi,
điều tiết hoạt động thực tế. Các tổng công ty xây dựng
công trình giao thông thường lập kế hoạch chiến lược
5 năm, trên cơ sở đó các công ty con lập kế hoạch năm
và kế hoạch năm này sẽ được tổng công ty kiểm tra
để bảo đảm sự phù hợp với kế hoạch chiến lược. Việc
sử dụng kế hoạch để đánh giá kết quả hoạt động của
các công ty con cũng cần được chú trọng để nâng cao
ý thức chấp hành kế hoạch.
- Ban kiểm soát:
Ban Kiểm soát do Đại hội đồng
cổ đông bầu ra, có nhiệm vụ kiểm tra tính hợp pháp
trong quản lý, điều hành hoạt động kinh doanh; thẩm
định báo cáo tài chính hàng năm của tổng công ty;
thông báo kết quả kiểm tra hoạt động sản xuất kinh
doanh của tổng công ty cho Đại hội đồng cổ đông và
thực hiện các nhiệm vụ khác theo Điều lệ tổng công
ty.
- Kiểm toán nội bộ:
Kiểm toán nội bộ là một bộ phận
trực thuộc tổng công ty thực hiện chức năng kiểm
toán trong nội bộ theo yêu cầu của nhà quản lý của
tổng công ty. Các tổng công ty xây dựng công trình
giao thông thường có quy mô hoạt động lớn, phạm
vi hoạt động phân tán, mức độ rủi ro khác nhau, nên
kiểm toán nội bộ theo cách tiếp cận hệ thống sẽ kém
phù hợp. Kiểm toán nội bộ nên thực hiện kiểm toán
theo cách tiếp cận rủi ro, nhận diện rủi ro, đánh giá
Các tổng công ty xây dựng công trình giao
thông thường lập kế hoạch chiến lược 5 năm,
trên cơ sở đó các công ty con lập kế hoạch năm
và kế hoạch năm này sẽ được tổng công ty
kiểm tra để bảo đảm sự phù hợp với kế hoạch
chiến lược.
