TÀI CHÍNH -
Tháng 7/2018
55
dồn tích - ghi nhận doanh thu bán hàng trong tháng
12, nghĩa là Công ty vẫn tính thuế thu nhập DN vào
năm tính thuế hiện tại, mặc dù công ty không nhận
được tiền cho đến năm sau. Nếu sử dụng phương
pháp kế toán tiền mặt thì năm sau Công ty mới ghi
nhận phần doanh thu còn lại cho nghiệp vụ bán
hàng đã phát sinh của năm trước. Với phương pháp
này, có thể thấy, Công ty phải nộp thuế thu nhập ít
hơn và do đó có gánh nặng thuế nhỏ hơn nếu được
thanh toán thuế vào năm sau.
Tuy nhiên, kế toán tiền mặt không được chấp
nhận theo các nguyên tắc kế toán chung được thừa
nhận (GAAP) mà chỉ chấp nhận phương pháp kế
toán dồn tích, vì nó cung cấp thông tin về tình hình
tài chính tổng thể của Công ty tốt hơn so với phương
pháp kế toán tiền mặt. GAAP ưu tiên kế toán dồn
tích hơn là kế toán tiền mặt. Ngoài ra, kế toán dồn
tích đảm bảo nguyên tắc phù hợp giữa thu nhập và
chi phí, đây là một yếu tố quan trọng trong GAAP.
Những ưu điểm, nhược điểm của phương pháp
kế toán dồn tích và kế toán tiền mặt được trình bày
tại Bảng 2.
Lựa chọn sử dụng kế toán dồn tích
hay kế toán tiền mặt trong thực tiễn
Khi bản chất của 2 phương pháp kế toán được
hiểu rõ hơn thì sự lựa chọn hệ thống kế toán sẽ ảnh
hưởng sâu sắc đến thông tin trên báo cáo tài chính.
Việc lựa chọn phương pháp kế toán có tác động đến
các nghĩa vụ báo cáo với các cơ quan quản lý và Nhà
nước. Nghiên cứu của Young K.Kwon (1989) chứng
minh rằng, kế toán dồn tích vượt trội hơn so với kế
toán tiền mặt, do thông tin kế toán dồn tích phản
ánh đầy đủ tác động tổng thể của nhà quản lý đối
với dòng tiền trong tương lai. Kết quả là đối với nhà
quản trị thông tin kế toán dồn tích hiệu quả hơn so
với thông tin kế toán tiền mặt.
Trên thực tế, các DN nhỏ sử dụng phương pháp
kế toán tiền mặt vì nó thường dễ hiểu và đơn giản.
Phương pháp này không đòi hỏi phải có sự đào tạo
phương pháp kế toán dồn tích và kế toán tiền mặt.
Đồng thời, đánh giá các ưu điểm, nhược điểm của 2
phương pháp và xu hướng sử dụng phương pháp
ghi nhận doanh thu và chi phí hiện nay ở Việt Nam
và trên thế giới.
Phương pháp nghiên cứu
Nghiên cứu sử dụng các phương pháp sau:
- Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp: Các
tài liệu, bài báo trong và ngoài nước đã xuất bản về
kế toán dồn tích và kế toán tiền mặt.
- Phương pháp phân tích, so sánh: Phân tích các
thông tin để làm rõ hơn những điểmmạnh và hạn chế
của 2 phương pháp ghi nhận doanh thu và chi phí.
- Phương pháp tổng hợp: Tổng hợpmột số nghiên
cứu trên thế giới, từ đó thấy được xu hướng ưu tiên
sử dụng phương pháp kế toán dồn tích trong hệ
thống kế toán các quốc gia trên thế giới.
Kết quả nghiên cứu và thảo luận
Bài viết nghiên cứu tình hình hoạt động kinh
doanh của công ty có trụ sở tại Tây Nguyên trong
tháng 12/2016 theo các tiêu chí sau (ĐVT: 1.000 đồng):
- Bán hàng hóa trị giá 600.000 (giá vốn 300.000) đã
thu tiền mặt 200.000 số tiền còn lại khách hàng nợ;
- Mua hàng hóa trị giá 300.000, thanh toán cho
người bán 100.000 bằng tiền mặt số còn lại sẽ thanh
toán vào tháng sau;
- Trả tiền thuê văn phòng với số tiền là 60.000
cho 3 tháng;
- Trả lương tháng 12 cho nhân viên 50.000.
Để thấy được sự tác động đến báo cáo thu nhập
cuối kỳ khi sử dụng 2 phương pháp, ta có bảng so
sánh như Bảng 1.
Như vậy, khi sử dụng phương pháp kế toán tiền
mặt, công ty bị lỗ 10.000, trong khi sử dụng phương
pháp kế toán dồn tích Công ty A lãi 230.000, con
số chênh lệch khá lớn. Sự khác biệt giữa 2 phương
pháp ghi nhận có thể có những ảnh hưởng đáng kể
về thuế. Nếu công ty sử dụng phương pháp kế toán
BẢNG 1: SO SÁNH TÁC ĐỘNG CỦA 2 PHƯƠNG PHÁP ĐẾN BÁO CÁO THU NHẬP (ĐVT: 1.000 đồng)
Phương thức kế toán ti n mặt
Phương thức kế toán dồn tích
Các khoản thu
200.000
Các khoản doanh thu
600.000
Thu ti n bán hàng
200.000
Doanh thu bán hàng
600.000
Các khoản chi
210.000
Các khoản chi phí
370.000
Mua hàng hóa
100.000
Mua hàng hóa
300.000
Ti n thuê văn phòng
60.000
Chi phí văn phòng
20.000
Trả lương nhân viên tháng 12
50.000
Ti n lương nhân viên tháng 12
50.000
Lợi nhu n
(10.000)
Lợi nhu n
230.000
Nguồn: Tác giả tổng hợp
