24
KHAI THÁC NGUỒN LỰC TÀI CHÍNH TỪ TÀI SẢN CÔNG PHỤC VỤ PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI
Việt Nam có những đặc điểm tương đồng đối với
các nước trong khu vực Đông Nam Á và các nước
đang phát triển khác về quá trình phát triển ngành
Đường sắt, đóng góp của loại hình vận tải này với
nền kinh tế, cũng như tương lai còn nhiều khó
khăn. Do đó, từ kinh nghiệm của các nhóm nước
phát triển và đang phát triển trong quá trình quản
lý, sử dụng và kinh doanh tài sản kết cấu hạ tầng
đường sắt, Việt Nam có thể rút ra được một số bài
học như sau:
Thứ nhất,
khẳng định vai trò của Nhà nước trên
phương diện quản lý vĩ mô và nhà đầu tư đối với
hạ tầng giao thông đường sắt. Lịch sử phát triển
ngành Đường sắt của các quốc gia đã chỉ ra với
trình độ phát triển và quy mô của nền kinh tế hiện
nay của Việt Nam, Nhà nước cần tiếp tục là đại
diện chủ sở hữu thực hiện các dự án đầu tư; cung
cấp các dịch vụ vận tải đường sắt và từng bước xây
dựng cơ chế mở, để thu hút các nguồn vốn đầu tư
từ xã hội.
Thứ hai,
Bộ Giao thông Vận tải cần tiếp tục
nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước đối với giao
thông đường sắt. Đồng thời, nâng cao vai trò của
Tổng công ty đường sắt Việt Nam và thu hút các
DN tham gia vào thị trường đã theo đuổi các hoạt
động kinh doanh vận tải vì mục tiêu lợi nhuận.
Với bất cứ tổn thất doanh thu nào từ hoạt động
cung cấp dịch vụ cho các nhóm cần hỗ trợ trong
xã hội thì Chính phủ cần có biện pháp bù đắp
thiếu hụt đó.
Thứ ba,
để vận hành đường sắt có hiệu quả,
ngoài nguồn thu từ hoạt động kinh doanh vận tải
như: Kinh doanh khu vực nhà ga, bãi hàng, kho
hàng, du lịch, dịch vụ... cần kết hợp khai thác
nguồn lực từ quỹ đất gắn với tài sản kết cấu hạ
tầng chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng doanh thu
của đường sắt. Từ đó, tái đầu tư để nâng cao chất
lượng dịch vụ vận tải, tạo thêm nguồn thu từ vận
tải và dịch vụ hỗ trợ vận tải. Để làm được việc này,
Chính phủ cần ban hành cơ chế, khuôn khổ pháp
luật liên quan để khai thác, kinh doanh tài sản kết
cấu hạ tầng đường sắt không liên quan trực tiếp
chạy tàu gắn với quỹ đất để tăng nguồn thu từ tài
sản kết cấu hạ tầng đường sắt hỗ trợ cho công tác
duy tu, bảo dưỡng hạ tầng đường sắt.
Thứ tư,
bên cạnh việc sử dụng các nguồn vốn của
Nhà nước, cần có cơ chế thu hút các nguồn vốn xã
hội hóa để thực hiện đầu tư, phát triển tài sản kết
cấu hạ tầng giao thông đường sắt. Nhà nước tạo môi
trường đầu tư thuận lợi nhất, để giải phóng nguồn
lực và thu hút sự tham gia của các thành phần, lực
lượng khác trong xã hội.
hình vận tài khác. Sự thay đổi đó chủ yếu thông qua
các cơ chế và giải pháp quản lý tài chính phù hợp.
Trung Quốc
Tháng 3/2005, Bộ Đường sắt Trung Quốc giải
thể 41 Phân cục đường sắt giao cho các Cục Đường
sắt (theo khu vực) trực tiếp quản lý các ga (đoạn).
Tháng 3/2013, Quốc vụ viện Trung Quốc phê duyệt
kế hoạch cải cách đường sắt. Theo đó, giải thể Bộ
Đường sắt; chức năng lập chính sách và kế hoạch
giao cho Bộ Giao thông vận tải; chức năng hành
chính khác giao cho Cục Đường sắt quốc gia; chức
năng quản lý, khai thác, kinh doanh giao cho Tổng
Công ty đường sắt Trung Quốc.
Cục Đường sắt quốc gia chịu trách nhiệm ban
hành tiêu chuẩn kỹ thuật, giám sát công tác an toàn
và chất lượng dịch vụ. Tổng Công ty đường sắt
Trung Quốc trực thuộc Chính phủ, chịu trách nhiệm
khai thác và quản lý mạng đường sắt quốc gia. Hiện
phân cấp quản lý của Tổng Công ty đường sắt Trung
Quốc gồm 3 cấp là Tổng Công ty, Cục Đường sắt
(theo khu vực), Ga (đoạn). Hầu hết các cơ quan trước
đây thuộc Bộ Đường sắt như: Viện Nghiên cứu, Nhà
xuất bản... được sáp nhập vào Tổng công ty Đường
sắt Trung Quốc. Tuy nhiên, Tổng công ty Đường sắt
Trung Quốc không còn Cục Công an, Toà án, Viện
kiểm sát của riêng đường sắt.
Để giải quyết khó khăn, Trung Quốc theo đuổi
chính sách đầu tư đối với các dự án hạ tầng giao
thông đường sắt thông qua cơ chế xã hội hóa hoặc
Chính phủ trực tiếp là chủ đầu tư. Trong khi đó,
Tổng Công ty đường sắt Trung Quốc phải hoạt động
với tư cách là một DN và theo đuổi các lợi ích mang
tính thị trường.
Như vậy, trên phương diện quản lý tài chính đối
với phát triển mạng lưới đường sắt tại các quốc gia
đang phát triển có thể thấy Nhà nước vẫn đang phải
đảm nhận vai trò là nhà đầu tư chính trong bối cảnh
nguồn lực tài chính còn hạn chế, các cơ chế thu hút
vốn đầu tư từ khu vực tư nhân chưa phát huy được
hiệu quả.
Vấn đề đặt ra cho Việt Nam
Nằm trong nhóm các nước đang phát triển,
Lịch sử phát triển ngành Đường sắt của các
quốc gia đã chỉ ra với trình độ phát triển và quy
mô của nền kinh tế hiện nay của Việt Nam, Nhà
nước cần tiếp tục là đại diện chủ sở hữu thực
hiện các dự án đầu tư, cung cấp các dịch vụ vận
tải đường sắt và từng bước xây dựng cơ chếmở
để thu hút các nguồn vốn đầu tư từ xã hội.
