TÀI CHÍNH -
Tháng 11/2016
35
(chiếm khoảng 90%), do nhà nước quản lý, trong
đó có đất lấn biển. Những năm đầu, việc đền bù
giải phóng mặt bằng ở Singapore được thực hiện
theo Luật Trưng dụng đất đai, Chính phủ đền bù
theo giá quy định (thường thấp hơn giá thị trường),
bù lại người dân bị giải toả cùng được bố trí căn
hộ chung cư giá rẻ theo quy định của Chính phủ.
Hiện nay, ở Singapore không có chế độ bồi thường
lại bằng đất (ngoại trừ đất tôn giáo), nhờ đó mà
nguồn lực vốn và đất đai được tập trung để đầu tư
kết cấu hạ tầng, bán đất tạo ra nguồn thu cho ngân
sách để đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng. Một trong
các nguồn thu lớn của Singapore là nguồn thu từ
bán đất, 99% đất công của Singapore đã được bán
thông qua hình thức đấu thầu.
Ở Trung Quốc, tất cả đất đô thị đều thuộc sở
hữu của chính quyền địa phương. Rất nhiều thành
phố đã huy động trực tiếp tới một nửa hoặc nhiều
hơn nguồn vốn đầu tư vào kết cấu hạ tầng giao
thông đường bộ từ tiền cho thuê đất. Cho tới
những năm 1990, các địa phương thường chủ yếu
chuyển nhượng quyền sử dụng đất cho các doanh
nghiệp đầu tư xây dựng thông qua thương lượng
riêng. Tuy nhiên, quá trình thỏa thuận riêng này
với các nhà đầu tư đã dẫn đến nạn tham nhũng, mà
kết quả là làm thất thoát nguồn thu của Nhà nước.
Năm 2002, chính quyền trung ương đã ban hành
một thông tư mới hướng dẫn địa phương thực hiện
mọi hoạt động cho thuê đất thông qua việc đấu giá
công khai.
Việc xây dựng đường cao tốc đô thị ở Trung
Quốc khiến giá trị các khu đất hai bên đường được
nâng lên. Ví dụ như quy trình đầu tư dựa vào việc
cấp đất cho nhà đầu tư là Dự án xây dựng đường
vành đai bao quanh khu vực thủ phủ tỉnh Hồ Nam
ở miền Trung của Trung Quốc. Để huy động vốn
cho dự án này, địa phương đã chuyển nhượng cho
Công ty đầu tư đường vành đai quyền thuê các
dải đất rộng 200m ở hai bên con đường quốc lộ sẽ
được xây dựng. Tổng số có 33km2 diện tích đất đã
được chuyển nhượng, trong số đó có 12km2 là đất
đã hoàn thiện hạ tầng, phần đất còn lại vẫn ở tình
trạng sơ khai, không có hạ tầng, do đó phần diện
tích đất này có giá trị rất thấp.
Tuy nhiên, theo kế hoạch, toàn bộ phần diện
tích còn lại này sẽ được bán hết sau khi hoàn thành
dự án xây dựng đường quốc lộ. Tổng chi phí đầu
tư xây dựng đường quốc lộ này là 730 triệu USD,
khoảng một nửa số tiền này được huy động từ việc
bán quyền cho thuê đất đã có sẵn hạ tầng, nửa còn
lại được huy động từ nguồn vốn vay của các ngân
hàng phát triển, ngân hàng thương mại dựa vào dự
tính tương lai của đất đai sau khi được đầu tư đồng
bộ hạ tầng. Để bảo đảm khả năng chi trả, Công ty
đầu tư đường vành đai sẽ phải cam kết sẽ bán toàn
bộ các thửa đất sau khi hoàn thành dự án đường
quốc lộ.
Huy động vốn từ mô hình
đầu tư theo hình thức đối tác công - tư
Theo các chuyên gia kinh tế, không một chính
phủ nào có thể kham nổi toàn bộ việc đầu tư cho
hệ thống cơ sở hạ tầng nhưng cũng không nhà đầu
tư tư nhân nào có thể làm được việc này vì đây là
lĩnh vực có hiệu quả kinh tế thấp và nhiều rủi ro.
Đây chính là lý do khiến cho mô hình đối tác công
- tư (PPP) ra đời, trong bối cảnh châu Á phát triển
nhanh và nhu cầu về dịch vụ công cộng cũng như
cơ sở hạ tầng rất lớn.
Vương quốc Anh là một trong những quốc gia
đầu tiên xây dựng và triển khai thành công dự án
PPP. Ngay từ những năm 60 của thế kỷ XX, Vương
quốc Anh đã có những bước đi ban đầu cho việc
hình thành cơ chế PPP cho các dự án cung cấp dịch
vụ công và từ thập niên 80 đã áp dụng rộng rãi.
Tuy nhiên, theo thống kê của Yescombe, trong gần
20 năm (1987 - 2005), chỉ có 725 dự án đầu tư mới
với mức đầu tư trên 100 triệu bảng được thực hiện
theo mô hình PPP. Tổng giá trị của các dự án này
chỉ là 47,5 tỷ bảng Anh (khoảng 70 tỷ USD). Cũng
theo Bộ Ngân khố Vương quốc Anh, PPP chiếm
11% trong tổng đầu tư công ở Anh; môi trường và
giao thông vận tải là 2 lĩnh vực áp dụng PPP nhiều
nhất tại Vương quốc Anh hiện nay. Đây là một mức
hết sức khiêm tốn của một quốc gia có GDP lên đến
hàng ngàn tỷ USD.
Tại Anh có cơ chế tái cấp vốn cho các dự án PPP.
Theo đó, cơ quan này có thể xem xét để đảm bảo
tài chính cho một dự án hoặc nền tảng cấu trúc
tài chính với giá trị tối thiểu là 20 triệu bảng Anh.
Xuất phát từ thực tế, các ngân hàng thường không
ưu đãi cho các dự án có thời gian triển khai trên 5
năm, trong khi các dự án PPP thường có thời gian
Cần có một khung pháp lý và cơ chế rõ ràng,
nhất quán để các nhà đầu tư yên tâm bỏ vốn.
Sử dụng mô hình đầu tư theo hình thức hợp
tác công - tư giúp Nhà nước huy động tối đa
nguồn lực, đặc biệt là nguồn lực tài chính và
kinh nghiệm quản lý trong khu vực tư nhân,
giảm nhẹ gánh nặng cho ngân sách nhà nước,
góp phần thực hiện tái cấu trúc đầu tư của Nhà
nước trong thời gian tới.
