42
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
thu phí, lệ phí; đảm bảo lợi ích chính đáng của công
dân; mở rộng dân chủ, công khai, và đảm bảo công
bằng trong thu phí, lệ phí; góp phần nâng cao hiệu
quả cung cấp dịch vụ công cho xã hội, góp phần thúc
đẩy sản xuất, kinh doanh phát triển và nâng cao chất
lượng cuộc sống nhân dân.
Một số vấn đề cần nghiên cứu hoàn thiện
Dự thảo Luật
Bên cạnh những ưu điểm quan trọng thể hiện ở
những điểm sửa đổi, bổ sung phù hợp với điều kiện
thực tiễn và khắc phục triệt để những hạn chế, bất
cập của Pháp lệnh Phí và lệ phí hiện hành, vẫn còn
một số vấn đề cần nghiên cứu nhằm đáp ứng tốt hơn
những mục tiêu và yêu cầu khi xây dựng Dự thảo
Luật. Đó là:
Thứ nhất,
về thẩm quyền xác định Danh mục
Phí và lệ phí. Cần nghiên cứu xác định thẩm
quyền quyết định Danh mục Phí và lệ phí theo
hướng đảm bảo tính minh bạch và ngăn ngừa sự
tùy tiện trong tổ chức thực hiện. Theo đó, Quốc
hội nên quy định Danh mục chi tiết phí và lệ
phí, không giao thẩm quyền quy định chi tiết cho
Chính phủ và HĐND cấp tỉnh. Lý do cơ bản của
đề xuất này là thực tiễn tổ chức thực hiện Pháp
lệnh Phí và lệ phí thời gian qua cho thấy, một
trong những hạn chế cơ bản của việc giao thẩm
quyền quy định cụ thể hóa Danh mục phí và lệ
phí cho HĐND cấp tỉnh là đã xảy ra tình trạng
một số địa phương đặt ra quá nhiều khoản thu
một cách tùy tiện, gây khó khăn cho hoạt động
sản xuất, kinh doanh. Thực hiện đề xuất này có
một hạn chế cơ bản là cần nhiều thời gian chuẩn
bị về cơ sở pháp lý khi cần thu phí hoặc lệ phí
phục vụ cho hoạt động cung cấp một dịch vụ
công mới do phải đợi Quốc hội xem xét thông
qua tại một kỳ họp Quốc hội. Tuy nhiên, hạn chế
này có thể khắc phục bằng cách giao cho Ủy ban
Thường vụ Quốc hội quyết định sửa đổi, bổ sung
vào Danh mục chi tiết phí và lệ phí khi thực tiễn
phát sinh cần quyết định sớm và báo cáo Quốc
hội trong kỳ họp gần nhất. Thêm vào đó, trước
mắt, cần tiến hành thống kê đầy đủ các khoản
phí, và lệ phí cụ thể đã được Chính phủ, Bộ Tài
chính và HĐND các tỉnh quy định chi tiết thời
gian qua. Trên cơ sở đó, rà soát xác định lại Danh
mục chi tiết phí và lệ phí trình Quốc hội quyết
định khi thông qua Dự thảo Luật này.
Thứ hai,
về một số khoản phí, lệ phí cụ thể trong
Danh mục Phí và lệ phí. Cần nghiên cứu sửa đổi, bổ
sung một số khoản sau đây:
- Nên bỏ khỏi Danh mục lệ phí khoản “Lệ phí cấp
làm hoặc làm không hiệu quả. Qua đó, góp phần
nâng cao chất lượng dịch vụ, đảm bảo công bằng
hơn trong cung cấp dịch vụ công.
Ba là,
quy định rõ và phân biệt hai chủ thể “Người
nộp phí, lệ phí” với “Tổ chức thu phí, lệ phí”. Pháp
lệnh Phí và Lệ phí hiện hành chỉ quy định về “Tổ
chức, cá nhân được thu phí, lệ phí” mà không quy
định về người nộp phí, lệ phí. Tổ chức thu phí, lệ phí
cũng được sửa đổi theo hướng làm rõ hơn, quy định
bao quát hơn và phù hợp hơn với điều kiện hiện nay.
Theo đó, “Tổ chức thu phí, lệ phí, bao gồm: Cơ quan
nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập (hoặc tổ chức
được cơ quan nhà nước có thẩm quyền giao) cung
cấp dịch vụ, thực hiện công việc mà pháp luật quy
định được thu phí, lệ phí” thay cho quy định trước
đây là “Cơ quan thuế nhà nước; cơ quan khác của
Nhà nước, tổ chức kinh tế, đơn vị sự nghiệp, đơn vị
vũ trang nhân dân, tổ chức khác và cá nhân cung cấp
dịch vụ, thực hiện công việc mà pháp luật quy định
được thu phí, lệ phí”. Việc quy định rõ như vậy sẽ
xác định rõ trách nhiệm tổ chức thu phí, lệ phí và
quản lý thu phí. Từ đó, đảm bảo tính rõ ràng trong tổ
chức thực hiện, tính minh bạch, công khai trong quản
lý thu phí, lệ phí.
Bốn là,
sửa đổi, bổ sung nguyên tắc xác định mức
thu phí, lệ phí. Theo đó, thống nhất một nguyên
tắc xác định mức thu phí chung, không tách thành
nguyên tắc xác định mức thu phí đối với dịch vụ
cho Nhà nước đầu tư và nguyên tắc xác định mức
thu phí do tổ chức, cá nhân đầu tư. Đồng thời, áp
dụng nguyên tắc “đảm bảo bù đắp chi phí” thay
cho nguyên tắc “đảm bảo thu hồi vốn trong thời
gian hợp lý”; bổ sung thêm nguyên tắc xác định
mức thu “hợp lý”. Quy định này có tác động đến
mọi tổ chức, cá nhân được nhà nước cung cấp dịch
vụ công. Theo đó, mức thu phí của Nhà nước là để
bù đắp chi phí, không nhằm mục đích lợi nhuận.
Hơn nữa, việc bù đắp chi phí này phải đảm bảo
hợp lý để phù hợp với thu nhập dân cư, đảm bảo
hài hòa lợi ích của Nhà nước với lợi ích của người
nộp phí, lệ phí.
Năm là,
về thẩm quyền xác định mức thu phí, lệ
phí: Quốc hội quyết định nguyên tắc xác định mức
thu và không giao Chính phủ quy định chi tiết nguyên
tắc xác định mức thu như trước đây. Chính phủ được
giao thẩm quyền quy định chi tiết mức thu trên cơ sở
nguyên tắc mà Luật Phí và lệ phí đã quy định.
Như vậy, về cơ bản, khi được thông qua, Luật
Phí và lệ phí sẽ tạo ra khuôn khổ pháp lý đầy đủ và
toàn diện để điều chỉnh các mối quan hệ về thu ngân
sách trong cung cấp và sử dụng dịch vụ công; khắc
phục triệt để tình trạng tùy tiện, tự phát trong tổ chức
