52
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
kế toán đóng một vai trò quan trọng trong hệ
thống kiểm soát nội bộ của DN. Thông tin chính
xác, kịp thời được cung cấp từ hệ thống thông
tin kế toán hỗ trợ một cách tích cực cho các nhà
quản lý trong quá trình ra quyết định và quản
lý DN. Ngược lại, nếu thông tin được cung cấp
thiếu chính xác sẽ là nguyên nhân gây ra một
chuỗi các vấn đề phức tạp trong DN. Manuel
A. Tipgos đã chỉ ra trong một nghiên cứu được
thực hiện tại Trường Đại học Ấn Độ, 60% các
sai phạm trong kế toán là do lỗi của hệ thống
sổ sách quá đơn giản hoặc việc áp dụng sai các
chuẩn mực kế toán (A.Tipgos, 2002). Ngoài ra,
cuộc điều tra về vấn đề gian lận và sai sót được
Công ty KPMG tổ chức năm 1998 chỉ ra được 14
loại gian lận điển hình trong môi trường kế toán
và hơn thế, tỷ lệ gian lận đang ngày một gia
tăng (tăng thêm 7% kể từ năm 1994), trong đó,
lý do dẫn đến tình trạng này chính là sự tồn tại
của hệ thống kiểm soát nội bộ nghèo nàn, đặc
biệt là sự yếu kém của hệ thống kế toán (Riahi-
Belkaoui & D.Picur, 2000) .
Viêc nghiên cưu cac muc tiêu chi tiêt cua kiêm
soat nôi bô co y nghia quan trong trong viêc xây
dưng hê thông kê toan đam bao phat huy hêt chưc
năng giam đôc tai chinh trong DN. Điêu nay thê
hiên ro net khi hê thông kê toan xây dưng trên cơ sơ
đam bao cac muc tiêu kiêm soat chi tiêt vê tinh co
thưc, sư phê chuân, tinh đây đu, sư đanh gia, phân
loai, đung ky va chinh xac.
Vai trò của hệ thống tổ chức kế toán
trong kiểm soát chi phí
Thông tin kế toán là “nguồn trí tuệ” của nhà quản trị
Vơi nhưng chưc năng cơ ban vê lâp kê hoach va
chi đao, điêu hanh, thông tin kế toán co y nghia cu
thê trên nhiêu măt:
Thứ nhất,
thông tin thu đươc tư tô chưc hach toan
kê toan chính là cơ sở cho việc lập kế hoạch, để chức
năng lập kế hoạch và dự toán của nhà quản lý được
thực hiện tốt, để các kế hoạch và dự toán được lập
đảm bảo tính khoa học và tính khả thi cao đòi hỏi
ảnh hưởng đến thông tin tài chính của DN. Hơn thế
nữa, chi phí có tác động trực tiếp đến chỉ tiêu lợi
nhuận của DN và do vậy có liên quan đến chỉ tiêu
thuế thu nhập DN. Điều này dân đên chi phí cũng
có khả năng bị điều chỉnh theo những mong muốn
chủ quan của DN.
Từ tính chất đa dạng, phức tạp cua các khoản
mục chi phí phát sinh trong DN có thể gây ra những
sai sót sau:
- Tính toán, đánh giá sai, sai phương pháp và
nguyên tắc, sai số học; đặc biệt là các khoản chi phí
ước tính.
- Các khoản chi phí bị hạch toán sai tài khoản, sai
đối tượng tập hợp chi phí.
- Các khoản chi phí bị chi khống nhằm tạo lợi
ích cá nhân cho những người trực tiếp thực hiện
nghiệp vụ.
- Các khoản chi phí bị lãng phí, sử dụng không
hiệu quả.
Quan hệ giữa tổ chức hạch toán kế toán với kiểm
soát rui ro do sai phạm
Hạch toán kế toán là quá trình ghi chép và tổng
hợp thông tin về các nghiệp vụ kinh tế phát sinh tại
một đơn vị. Trong cuốn sách “Nguyên lý kế toán”
(1994), Ronald J. Thacker cho rằng, kế toán xuất
phát từ việc cung cấp thông tin cho công tác quản
lý: “Kế toán là một phương pháp cung cấp thông
tin cần thiết cho quản lý có hiệu quả và để đánh giá
hoạt động của mọi tổ chức”. Hoạt động hạch toán
kế toán giống như một “quy trình sản xuất” mà
“nguyên liệu đầu vào” của nó chính là những dữ
liệu ban đầu của các nghiệp vụ kinh tế phát sinh
tại đơn vị, còn “sản phẩm đầu ra” của nó chính là
những thông tin tổng hợp về kết quả hoạt động
kinh doanh và thực trạng tình hình tài chính của
đơn vị đó. Những người ra quyết định đều muốn
quá trình ra quyết định có nhiều lựa chọn nhất để
hoàn thành các mục tiêu của họ bằng cách sử dụng
thông tin kế toán (Nguyễn Thế Hưng, 2006).
Gian lận và sai sót là những vấn đề nghiêm trọng
luôn tồn tại và phát sinh trong các DN. Dù vô tình
hay cố ý thì những hành động này luôn gây những
tác động tiêu cực đến quá trình hoạt động của các
DN như tổn thất về mặt tài chính hoặc nghiêm trọng
hơn là sự phá sản. Theo nghiên cứu của Hiệp hội
Kiểm tra viên về các gian lận và sai sót (ACFE), vào
năm 2009, ước tính tổn thất của gian lận trong các
DN khoảng 2.900 tỷ USD.
Với chức năng ghi chép, tổng hợp và cung
cấp các thông tin kinh tế cho các nhà quản lý
và những người sử dụng thông tin, hạch toán
Thông tin thu nhân đươc tư tô chưc hach toan
kê toan không chỉ giúp các nhà quản trị DN
thực hiện các chức năng cơ bản của mình ma
con la bưc tranh chân thưc va sông đông vê DN
trong tư duy thương nhât vê nhưng điêm sang
tôi trên bưc tranh đê co nhưng giai phap khăc
phuc kip thơi.
