TÀI CHÍNH -
Tháng 5/2016
73
Điều 1); Kể từ ngày Thông tư có hiệu lực, NHTM
không được ký thêm hợp đồng tín dụng tiêu dùng
(Khoản 3, Điều 23)”. Đồng thời, hiện NHNN đang
xây dựng Dự thảo Thông tư quy định về hoạt động
cho vay của TCTD với quy định: “Thông tư này
không điều chỉnh đối với hoạt động cho vay của
TCTD đối với khách hàng vay vốn nhằm đáp ứng
nhu cầu vốn phục vụ tiêu dùng (Mục c, Khoản 2,
Điều 1)” như một nội dung “bật đèn xanh” khởi
động cuộc đua NHTM lập CTTC để cho vay tiêu
dùng, song việc các TCTD có nguyện vọng và
kế hoạch đăng ký thành lập CTTC, theo Luật các
TCTD lại vẫn phải xin giấy phép NHNN. Đây là
lý do khiến cho việc bùng nổ các thương vụ M&A
liên quan đến CTTC gần đây.
Một số nhận xét, đánh giá
Xét ở nhiều khía cạnh khác nhau, các CTTC đã
có những đóng góp nhất định, tuy nhiên,vẫn còn
nhiều khó khăn đối với các tổ chức này. Cụ thể:
Một là,
quy định pháp lý cho loại hình CTTC
chưa đầy đủ, chưa khuyến khích, chưa tạo thuận
lợi cho mô hình này trong cạnh tranh với các trung
gian tài chính khác. Hiện nay, xu hướng M&A giữa
NHTM và CTTC đang diễn ra sôi động và nó càng
sôi động hơn khi NHNN cho phép các TCTD nước
ngoài, NHTM trong nước mua lại CTTC để chuyển
đổi thành CTTC tín dụng tiêu dùng. Tuy vậy, đây
thực chất là giải pháp tái cơ cấu có phần mang tính
hành chính, chưa xuất phát từ sự tự nguyện và quy
luật thị trường.
Hai là,
đến nay mô hình, chức năng, phạm vi
hoạt động của CTTC chưa được định hình thật rõ
ràng. Ví dụ, CTTC có được huy động vốn từ dân cư
hay không, CTTC nên trực thuộc NHTM hay các
tập đoàn/tổng công ty, CTTC được phép cung cấp
dịch vụ nội bộ tập đoàn/tổng công ty hay rộng rãi
với công chúng, CTTC đa ngành hay đơn ngành...
Ba là,
chưa có chiến lược tổng thể phát triển
CTTC phù hợp với quy mô thị trường Việt Nam.
Bốn là,
công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của
các CTTC với vai trò là TCTD chưa chặt chẽ; chưa
kịp thời đưa ra những cảnh báo và biện pháp thực
sự quyết liệt nhằm hạn chế rủi ro và chấn chỉnh
những vi phạm, yếu kém của nhiều CTTC.
Năm là,
việc triển khai các văn bản pháp lý và
hướng dẫn thực hiện đối với các CTTC còn chậm,
gây lúng túng cho CTTC trong hoạt động.
Đề xuất hoàn thiện cơ sở pháp lý
Thứ nhất,
hoàn thiện hệ thống văn bản pháp lý
liên quan đến tổ chức và hoạt động của các CTTC
một thành viên (TNHH MTV); Công ty tài chính
TNHH hai thành viên trở lên; Công ty tài chính
cổ phần.
Điều này đã tạo động lực cho các CTTC hình
thành và phát triển mạnh mẽ. Tính đến 31/12/2014,
Việt Nam có tổng số 17 CTTC hoạt động dưới 2
hình thức công ty cổ phần và công ty TNHH một
thành viên (do nhà nước sở hữu 100% vốn hoặc
100% vốn của một tổ chức nước ngoài). Trong số
đó, có 10 CTTC có phần vốn góp của các tập đoàn/
tổng công ty tổ chức theo hình thức CTTC tổng
hợp (nhiều hoạt động kinh doanh), 7 CTTC còn lại
tổ chức theo hình thức CTTC chuyên ngành (tín
dụng tiêu dùng).
Giai đoạn tái cơ cấu các công ty tài chính
Ngày 07/05/2014, Chính phủ ban hành Nghị
định 39/2014/NĐ-CP về hoạt động của CTTC và
công ty cho thuê tài chính. Theo đó, CTTC được
thực hiện nhiều hoạt động như: phát hành thẻ tín
dụng, phát hành trái phiếu, kỳ phiếu, kinh doanh
ngoại hối. Nghị định xác định cụ thể 2 loại CTTC,
bao gồm: CTTC tổng hợp và CTTC chuyên ngành
(CTTC bao thanh toán, CTTC tiêu dùng và công ty
cho thuê tài chính).
CTTC tổng hợp được thực hiện các hoạt động
quy định tại Luật các TCTD và Nghị định này;
CTTC chuyên ngành gồm CTTC bao thanh toán,
CTTC tín dụng tiêu dùng, công ty cho thuê tài
chính hoạt động theo quy định tại Nghị định này
và hướng dẫn của NHNN. Trong đó, CTTC bao
thanh toán là CTTC chuyên ngành, hoạt động
chính trong lĩnh vực bao thanh toán. CTTC tín
dụng tiêu dùng là CTTC chuyên ngành, hoạt động
chính trong lĩnh vực tín dụng tiêu dùng. Công ty
cho thuê tài chính là CTTC chuyên ngành, hoạt
động chính là cho thuê tài chính; dư nợ cho thuê
tài chính phải chiếm tối thiểu 70% tổng dư nợ cấp
tín dụng. Việc cho phép CTTC phát hành thẻ tín
dụng đã được quy định trong Luật các tổ chức tín
dụng năm 2010, song vì chưa có hướng dẫn cụ thể
nên chưa thực hiện được. Đến nay, các CTTC vẫn
đang đợi Thông tư hướng dẫn cụ thể thì mới chính
thức phát hành thẻ.
Được coi là giải pháp hợp lý trong bối cảnh và
điều kiện của Việt Nam hiện nay, trong Dự thảo lần
thứ nhất Thông tư quy định về hoạt động tín dụng
tiêu dùng của CTTC, NHNN quy định: NHTM
thực hiện cho vay tiêu dùng được thành lập CTTC
(Khoản 2, Điều 1); Các hình thức cho vay tiêu dùng
bao gồm: Cho vay trả góp, Cho vay thấu chi qua
thẻ tín dụng, phát hành thẻ mua hàng (Khoản 1,
