36
PHÂN TÍCH, BÌNH LUẬN CHÍNH SÁCH
chứng chỉ tiền gửi tại các ngân hàng thương mại có
chất lượng hoạt động tốt theo xếp loại tín nhiệm của
Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Hình thức ưu tiên
thứ 4 của nguồn tiền này là cho Ngân hàng Phát triển
Việt Nam, Ngân hàng Chính sách xã hội vay theo hình
thức mua trái phiếu được Chính phủ bảo lãnh do các
ngân hàng này phát hành. Cuối cùng là đầu tư vào
các dự án quan trọng theo quyết định của Thủ tướng
Chính phủ. Việc đầu tư vào hình thức 4 và hình thức
5 chỉ áp dụng đối với quỹ BHTN và không được vượt
quá 20% số dư quỹ BHTN của năm trước liền kề.
Ngoài ra, Nghị định còn quy định mức tiền gửi
tại các ngân hàng thương mại, quy định tiền sinh lời
thu được hằng năm của hoạt động đầu tư theo quy
định tại Nghị định này và số tiền lãi phát sinh trên
tài khoản tiền gửi theo quy định của pháp luật được
sử dụng để trích lập quỹ dự phòng rủi ro và phân
bổ vào các quỹ. Trong đó, mức trích quỹ dự phòng
rủi ro hằng năm tối đa không quá 2% số tiền sinh
lời của hoạt động đầu tư cho đến khi số dư quỹ dự
phòng rủi ro bằng 5% số dư nợ đầu tư vào hình thức
3 và hình thức 5 của năm trước liền kề. Mức trích cụ
thể hằng năm do Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã hội
Việt Nam quyết định. Quỹ dự phòng rủi ro trong
thời gian chưa sử dụng, được sử dụng đầu tư vào các
hình thức 1 và hình thức 2.
Liên quan đến hoạt động gửi tiền tại các ngân
hàng thương mại có chất lượng hoạt động tốt theo
xếp loại tín nhiệm của Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam, Nghị định quy định, mức gửi tiền tại các ngân
hàng thương mại do Tổng Giám đốc Bảo hiểm xã
hội Việt Nam quyết định căn cứ vào phương án đầu
tư quỹ đã được Hội đồng quản lý Bảo hiểm xã hội
Việt Nam thông qua. Thời hạn gửi tiền được tính
kể từ ngày gửi đến ngày thu hồi. Thời hạn cụ thể
do BHXH Việt Nam lựa chọn căn cứ vào từng loại
kỳ hạn gửi tiền của ngân hàng thương mại nhưng
tối đa không quá 3 năm. Mức lãi suất gửi tiền thực
hiện theo lãi suất tiền gửi có kỳ hạn của ngân hàng
thương mại nhưng phải đảm bảo không thấp hơn
mức trung bình lãi suất tiền gửi cùng kỳ hạn tại thời
điểm gửi tiền của 4 chi nhánh trên địa bàn TP. Hà Nội
thuộc 4 ngân hàng thương mại: Ngân hàng thương
mại cổ phần Công thương Việt Nam, Ngân hàng
thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam, Ngân
hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt
Nam, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông
thôn Việt Nam. Việc lựa chọn 4 chi nhánh thuộc 4
ngân hàng thương mại tương ứng do Tổng Giám đốc
BHXH Việt Nam quyết định.
Để nâng cao hiệu quả của hoạt động đầu tư, tận
dụng triệt để những khoản tiền tạm thời nhàn rỗi
là an toàn hơn cả và được hầu hết các nước áp dụng.
Tuy nhiên, ở những nước có hệ thống BHXH
trưởng thành và hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, Nhà
nước một mặt để hệ thống BHXH tự chủ về tài chính,
mặt khác luôn hậu thuẫn để BHXH dám đầu tư vào
lĩnh vực có thể ít lãi hơn nhưng có mục tiêu xã hội
quan trọng (như cho vay xây dựng các công trình
phúc lợi công cộng, các công trình giáo dục hay chăm
sóc sức khoẻ). Một số nước lập ngân hàng riêng trong
hệ thống BHXH để đầu tư vào các xí nghiệp với mục
tiêu chính là tạo công ăn việc làm...
Trong những năm qua, hiệu quả đầu tư từ nguồn
tiền của BHXH luôn là mối quan tâm lo lắng của các
nhà quản lý cũng như người tham gia bảo hiểm. Mối
lo đó hoàn toàn có cơ sở, vì trên thực tế đã có không
ít tiền huy động từ quỹ này khó được thu hồi về, như
vụ hàng trăm tỷ đồng Công ty Cho thuê tài chính II
huy động từ BHXH trước đây. Lý do không thu hồi
là ngân hàng bảo lãnh cho Công ty Cho thuê tài chính
II đã xóa bảo lãnh năm 2009, hiện gần như toàn bộ
ban lãnh đạo Công ty cho thuê tài chính II đã bị xử
lý theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, về cơ bản,
nguồn Quỹ BHXH đều được đầu tư bảo toàn và tăng
trưởng. Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, chỉ tính
riêng trong lĩnh vực BHXH, năm 2015, số dư đầu tư
Quỹ đã đạt hơn 435.129 tỷ đồng, tăng 65.600 tỷ đồng
so với cùng kỳ năm 2014. Số lãi thu được ước đạt
32.000 tỷ đồng, tăng 127,6% so với năm 2014 và đạt
106,7% so với kế hoạch Chính phủ giao. Dự kiến năm
2016, số dư đầu tư quỹ sẽ đạt 475.176 tỷ đồng với số
lãi thu từ các hoạt động đầu tư quỹ đạt khoảng 34.200
tỷ đồng. Cơ cấu đầu tư có sự chuyển dịch rõ rệt theo
hướng tăng dần tỷ lệ cho Ngân hàng Nhà nước Việt
Nam vay và mua trái phiếu Chính phủ, giảm dần tỷ
lệ cho Ngân hàng thương mại nhà nước vay. Đến hết
năm 2015, tỷ lệ cho ngân sách nhà nước vay, mua trái
phiếu Chính phủ và đầu tư vào dự án thủy điện Lai
Châu đã đạt 86,3% số đầu tư của Quỹ, tỷ lệ cho Ngân
hàng thương mại Nhà nước vay đạt 13,7%...
Đảm bảo an toàn, minh bạch và phát triển
Nhằm đảm bảo hoạt động đầu tư quỹ an toàn,
đi vào nền nếp, cơ cấu đầu tư quỹ chuyển dịch theo
hướng tăng tính an toàn nên Chính phủ đã ban hành
Nghị định 30/2016/NĐ-CP quy định chi tiết hoạt
động đầu tư từ quỹ BHXH, BHYT, BHTN do Bảo
hiểm xã hội Việt Nam quản lý.
Theo đó, Nghị định quy định rõ, hoạt động đầu
tư từ quỹ BHXH, BHYT, BHTN được thực hiện thông
qua 5 hình thức theo thứ tự ưu tiên: Mua trái phiếu
Chính phủ; Cho ngân sách nhà nước vay; sau đó
mới đến gửi tiền, mua trái phiếu, kỳ phiếu, tín phiếu,
