TÀI CHÍNH -
Tháng 3/2017
49
262 văn bản được quy định tại các Luật, Pháp lệnh
của Quốc hội, Nghị định, Nghị quyết, Quyết định
của Chính phủ, Thông tư của các bộ, ngành.
Thực trạng văn bản quy phạm pháp luật về kiểm
tra chuyên ngành ban hành nhiều, phạm vi điều
chỉnh rộng, các mặt hàng chưa được xác định mã số
HS, chưa có đầy đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn để thực
hiện việc kiểm tra vẫn đang tồn tại rất nhiều.
Bên cạnh đó, nhiều danh mục hàng hóa thuộc
đối tượng kiểm tra chuyên ngành do các bộ quản
lý chuyên ngành ban hành không có mã số HS kèm
theo cũng khiến cho cơ quan Hải quan và DN thực
sự lúng túng khi áp dụng thực tiễn.
Nhìn từ phía hệ thống văn bản quy phạm pháp
luật quy định kiểm tra chuyên ngành thì các cơ quan
quản lý có xu hướng yêu cầu hoàn thành việc kiểm
tra chuyên ngành trước khi hàng hóa được đưa vào
thị trường tiêu thụ, hoặc xuất khẩu ra nước ngoài.
Đây cũng là một trong những lý do làm kéo dài
thời gian thông quan, vì phải chờ giấy phép kiểm
tra chuyên ngành.
Tuy số lượng văn bản quy phạm pháp luật liên
quan đến kiểm tra chuyên ngành nhiều nhưng vẫn
có nhiều nội dung chưa hướng dẫn đầy đủ, một số
nội dung quy định chưa rõ ràng, dẫn đến cách hiểu,
cách áp dụng khác nhau. Có trường hợp một mặt
hàng thuộc diện quản lý của nhiều bộ; một số danh
mục hàng hóa thuộc diện kiểm tra chuyên ngành
phạm vi rộng, tên hàng không rõ ràng, có mặt hàng
không có mã số HS; về thủ tục thực hiện kiểm tra
chuyên ngành chủ yếu làm thủ công; chưa áp dụng
rộng rãi phương pháp quản lý rủi ro; tổ chức hoạt
động kiểm tra chuyên ngành tại cửa khẩu lực lượng
còn mỏng, phương tiện còn thiếu... Như vậy, rõ
ràng là đang có sự thiếu thống nhất, đồng bộ giữa
nguyên tắc của Hệ thống thông quan với nguyên tắc
kiểm tra chuyên ngành.
Hiện nay, hệ thống thông quan của cơ quan Hải
quan tiến hành phân luồng kiểm tra tờ khai hải quan
cũng như kiểm tra thực tế hàng trên cơ sở tỷ lệ kiểm
tra xác suất đối với DN theo mức độ xếp hạng rủi
ro (7 hạng). Theo đó, đối với mỗi hạng rủi ro thì tỷ
lệ lựa chọn để kiểm tra là khác nhau, theo xu hướng
rủi ro cao tương ứng với mức độ kiểm tra nhiều thì
pháp luật kiểm tra chuyên ngành lại có xu hướng
kiểm tra, kiểm soát chất lượng hàng hoá xuất, nhập
khẩu trước khi hoàn thành thủ tục hải quan đối với
tất cả các đối tượng. Điều này dẫn đến Hệ thống
thông quan của hải quan buộc phải nhận diện tất cả
hàng hóa thuộc đối tượng kiểm tra chuyên ngành để
chỉ định phân luồng kiểm tra, dẫn đến tỷ lệ kiểm tra
rất cao và hiệu quả phát hiện vi phạm thấp.
Nguyên nhân của tình trạng này có thể nhận thấy
chính là do các bộ, ngành thực hiện kiểm tra chuyên
ngành chưa áp dụng nguyên tắc quản lý rủi ro.
Hoạt động quản lý chuyên ngành
đối với hàng hóa xuất nhập khẩu
Hiện tại các cơ quan, tổ chức kiểm tra chuyên
ngành đang được các bộ, ngành quản lý chuyên
ngành xây dựng, chỉ định trên cơ bản 02 mô hình
bộ máy kiểm tra gọi tắt là “Bộ máy kiểm tra 1 cấp”
và “Bộ máy kiểm tra 2 cấp”:
(i) Bộ máy kiểm tra chuyên ngành 1 cấp:
Các bộ, ngành quản lý chuyên ngành chỉ định
trực tiếp cho các tổ chức có đủ điều kiện đánh giá
sự phù hợp đủ điều kiện thực hiện kiểm tra chuyên
ngành hàng hóa XNK thuộc trách nhiệm quản lý
của từng bộ, ngành.
Ưu điểm Bộ máy cơ quan kiểm tra chuyên ngành
1 cấp là các tổ chức đánh giá sự phù hợp được chỉ
định chức năng kiểm tra đa số có đầy đủ cơ sở vật
chất, trang thiết bị, nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu
kiểm tra; các bộ, ngành tiết kiệm được kinh phí đầu
tư cho các cơ quan kiểm tra nhà nước; các tổ chức
đánh giá sự phù hợp thực hiện quy trình kiểm tra
khép kín: tiếp nhận đăng ký, kiểm tra hồ sơ, kiểm
tra hàng hóa, lấy mẫu, phân tích mẫu và cho ra kết
quả kiểm tra nhanh, giảm chi phí và thời gian đi lại
của DN. Nhược điểm của mô hình này là tổ chức
đánh giá sự phù hợp hoạt động với 2 mục tiêu vừa
kinh doanh có lãi (thương nhân), hoặc lấy thu bù
Bộ quản lý và kiểm
tra chuyên
Doanh nghiệp
xuất, nhập khẩu
Tổ chức
đánh giá
sự
phù hợp
Cơ quan
kiểm tra
nhà nước
Tổ chức
đánh giá
sự
phù hợp
Bộ, ngành
Doanh nghiệp
xuất, nhập khẩu
Mô hình bộ máy 1 cấp
Mô hình bộ máy 2 cấp
Mô hình bộmáy cơ quan kiểmtra chuyên ngành
