50
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
chi vừa phục vụ quản lý nhà nước, do đó chức năng
phục vụ quản lý nhà nước bị chi phối bởi chức năng
kinh doanh. Bên cạnh đó, việc áp dụng các quy định
miễn, giảm kiểm tra bị hạn chế; bộ máy của từng
tổ chức không có đủ tại các địa phương, khu vực
cửa khẩu; các tổ chức này không có chức năng xử
lý vi phạm hành chính do đó không xử lý kịp thời
các trường hợp phát hiện vi phạm trong quá trình
kiểm tra.
(ii) Bộ máy kiểm tra chuyên ngành 2 cấp:
Một số bộ, ngành quản lý chuyên ngành thực
hiện tổ chức bộ máy kiểm tra chuyên ngành 2 cấp
như sau: Phân công chức năng kiểm tra nhà nước
cho các cơ quan, đơn vị trực thuộc bộ, ngành thực
hiện kiểm tra chuyên ngành hàng hóa XNK thuộc
trách nhiệm quản lý của từng bộ, ngành; Công nhận
năng lực của các tổ chức đánh giá sự phù hợp để các
tổ chức này thực hiện phân tích, thử nghiệm, đánh
giá mẫu hàng hóa XNK làm cơ sở cho cơ quan kiểm
tra nhà nước ra kết luận kiểm tra.
Ưu điểm của Bộ máy cơ quan kiểm tra chuyên
ngành 2 cấp là cơ quan nhà nước thực hiện chức
năng kiểm tra, do đó sẽ đáp ứng được yêu cầu quản
lý, kiểm tra và xử lý vi phạm hành chính của pháp
luật đề ra. Có bộ, ngành có bộ máy tổ chức kiểm tra
đầy đủ ở các tỉnh, thành phố (Bộ Khoa học và Công
nghệ), có lực lượng kiểm tra có bộ máy làm việc tại
các cửa khẩu quốc gia, quốc tế để đáp ứng yêu cầu
thông quan hàng hóa XNK qua địa bàn cửa khẩu.
Nhược điểm của mô hình này là phát sinh thủ
tục kiểm tra 2 bước: Bước 1 cơ quan kiểm tra nhà
nước tiếp nhận đăng ký, kiểm tra hồ sơ, tiếp nhận
kết quả đánh giá sự phù hợp, ra kết luận kiểm tra
(do cơ quan kiểm tra nhà nước thực hiện); Bước 2,
đánh giá sự phù hợp mẫu hàng (do tổ chức đánh
giá sự phù hợp thực hiện) dẫn đến tăng chi phí cho
DN: Phí kiểm tra chất lượng (cơ quan kiểm tra thu)
+ phí phân tích mẫu (tổ chức đánh giá sự phù hợp
thu) đối với một lô hàng, làm ảnh hưởng kéo dài
thời gian thông quan hàng hóa.
Theo kết quả thống kê (Bảng 1), lượng hàng hóa
cần kiểm tra chuyên ngày theo các năm ngày càng
tăng. Điều này đòi hỏi các bộ, ngành cần đầu tư hơn
cả về nguồn lực cũng như trang thiết bị cho công tác
kiểm tra chuyên ngành.
Một số hạn chế, tồn tại
Quá trình thực hiện kiểm tra chuyên ngành đối
với hàng hóa XNK cần kiểm tra cho thấy một số hạn
chế, tồn tại sau:
Một là,
văn bản pháp luật về kiểm tra chuyên
ngành quy định Danh mục mặt hàng phải kiểm tra
nhiều nhưng chưa đồng bộ, chưa xác định rõ trách
nhiệm của cơ quan kiểm tra chuyên ngành trong
việc quản lý hàng hóa trong quá trình kiểm tra, chờ
kết quả kiểm tra; chưa áp dụng rộng rãi phương
pháp quản lý rủi ro trong kiểm tra chuyên ngành.
Hai là,
cơ quan kiểm tra chuyên ngành chưa có
lực lượng và phương tiện kiểm tra tại cửa khẩu
(trừ lực lượng làm công tác kiểm dịch), hàng hóa
khi cần kiểm tra chuyên ngành phải đưa về phòng
thí nghiệm trong nội địa thực hiện; phương tiện kỹ
thuật, nguồn nhân lực thực hiện còn thiếu và yếu,
nhiều trường hợp đưa ra kết quả chậm dẫn đến kéo
dài thời gian thông quan hàng hóa của DN;
Ba là,
nhiều mặt hàng thuộc diện kiểm tra chuyên
ngành nhưng các bộ, ngành quản lý chưa ban hành
đầy đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn đối với hàng hóa;
Bốn là,
còn tồn tại hạn chế trong việc ứng dụng
công nghệ thông tin, trao đổi dữ liệu điện tử về kết
quả kiểm tra chuyên ngành; Chưa có sự phối hợp
trao đổi thông tin kịp thời giữa các cơ quan quản
lý nhà nước về kiểm tra chuyên ngành với cơ quan
hải quan trong việc xử lý lô hàng đưa về bảo quản;
Bảng 1: Số liệu hàng hoá XNK phải thực hiện kiểm tra chuyên ngành giai đoạn 2011-2016
NĂM
HÀNG HOÁ XUẤT KHẨU
HÀNG HOÁ NHẬP KHẨU
Tổng số tờ
khai của năm
Số TK thực
hiện kiểm tra
chuyên ngành
Tỷ lệ (%)
Tổng số tờ khai
của năm
Số TK thực
hiện kiểm tra
chuyên ngành
Tỷ lệ (%)
2011
2.252.700
101.597
4,51
2.379.000
461.288
19,39
2012
2.532.000
127.243
5,41
2.655.000
595.251
22,42
2013
2.880.000
154.944
5,38
3.041.000
641.651
21,1
2014
3.598.900
172.747
4,8
3.629.300
867.039
23,89
2015
4.160.000
175.552
4,22
4.350.000
1.127.955
25,93
6 tháng đầu 2016
2.332.800
44.789
1,92
2.366.200
662.547
26,31
Nguồn: Cục CNTT&TKHQ, Tổng cục Hải quan
