TÀI CHÍNH -
Tháng 7/2017
67
nhánh công ty đa quốc gia, thiết lập hàng loạt các
khu vực miễn hoặc ưu đãi thuế cho doanh nghiệp
FDI. Tận dụng ưu đãi này, các chi nhánh công ty đa
quốc gia tại Nga thường xuyên thực hiện các giao
dịch chuyển giá nhằm tối đa hóa lợi ích thông qua
giảm thiểu số thuế phải nộp.
Các nghiên cứu về chuyển giá ở Nga đã ước tính
rằng, trong giai đoạn 1995-1999, kim ngạch xuất
khẩu của 25 mặt hàng từ Nga sang Mỹ có thể ở dưới
mức giá thị trường khoảng 7,24 tỷ USD, trong khi
kim ngạch nhập khẩu có khả năng bị định giá cao
gần 1,7 tỷ USD, dẫn đến khả năng làm thất thoát
nguồn vốn 8,92 tỷ USD.
Đặc biệt trong lĩnh vực kinh doanh dầu thô tại
đây cũng là lĩnh vực đối mặt với nhiều nghi vấn
chuyển giá.
Tập đoàn Dầu mỏ Yukos là một điển hình về
chuyển giá đã bị Chính phủ Nga xử lý năm 2012.
Công ty này đã thành lập hàng loạt các công ty liên
kết tại Thụy Sĩ, Gibraltar, Panama để thực hiện các
thủ thuật chuyển giá, qua đó, đã giảm 210 tỷ rúp
doanh thu tại Nga trong năm 2000. Theo Chính phủ
Nga, Yukos đã bán dầu thô thấp hơn giá thị trường
cho các công ty liên kết trên (được đặt tại vùng thuế
ưu đãi). Các công ty này lại bán lại dầu cho thị trường
Nga và nước ngoài theo mức giá thị trường. Tập đoàn
Yukos kiểm soát toàn bộ mọi hoạt động và tài chính
của các công ty liên kết thông qua vị trí của giám đốc,
quyền hạn của luật sư và các thỏa thuận với công ty
liên kết mà theo đó Yukos đã tổ chức mua bán, vận
chuyển, chế biến và giao hàng. Hầu hết các giao dịch
của công ty liên kết này đều đã được thực hiện với
các chi nhánh của Yukos.
Theo báo cáo của Bộ Phát triển Kinh tế Nga, tăng
trưởng GDP của Nga luôn phụ thuộc rất nhiều vào
nguồn thu thừ xuất khẩu dầu mỏ. Trước tình hình
chuyển giá diễn ra phức tạp, Luật Thuế 2012 của
Nga ra đời và có hiệu lực với nhiều điểm mới nhằm
mục đích đưa các giao dịch có nghi vấn chuyển giá
vào diện kiểm soát và thực hiện xét xử các gian
lận chuyển giá khi có đầy đủ các bằng chứng. Tuy
nhiên, số lượng các vụ chuyển giá bị xét xử cho đến
nay vẫn còn hạn chế.
Mới đây, vào ngày 27/1/2017, Toà án Tối cao
Matxcova đã công bố quyết định về vụ kiện Công ty
Dầu Dulisma. Đây là vụ kiện tòa án đầu tiên áp dụng
các quy tắc về Định giá tài sản chuyển giao cho các
giao dịch được kiểm soát theo Luật thuế 2012 ở Nga.
Từ năm 2012, Công ty Dulisma đã bán dầu cho các
chi nhánh kinh doanh đặt trụ sở ở Hồng Kông. Bằng
phương pháp so sánh giá không kiểm soát được và
sử dụng cơ sở dữ liệu Dầu khí của Platt (Platts) làm
nguồn thông tin về giá thị trường cho các sản phẩm
tương tự, cơ quan thuế đã chứng minh rằng giá
chuyển giao mà Dulisma áp dụng thấp hơn giá trị và
đánh thuế thu nhập bổ sung. Dulisma đã phải chịu
hình phạt là 177,3 triệu rúp (khoảng 2,8 triệu EUR).
Kinh nghiệm kiểm soát chuyển giá của Nga
Để đối phó với tình trạng chuyển giá, Chính phủ
Nga đã đề ra hàng loạt giải pháp liên quan đến cả
hành lang pháp lý cho kiểm soát chuyển giá và việc
thực thi các hoạt động thanh tra, kiểm tra và xử lý
của các nhà chức trách đối với các doanh nghiệp bị
nghi ngờ có hành vi chuyển giá. Cụ thể như:
Thứ nhất, đưa quy định về Chống chuyển giá vào
Luật.
Các quy định về chuyển giá của Nga được quy
định trong Luật Thuế (Điều 20, 40, mục V.1) được
sửa đổi đáng kể và có hiệu lực vào ngày 1/1/2012.
Trước đây, Luật Thuế của Nga năm 1999 cũng quy
định các điều khoản liên quan đến kiểm soát chuyển
giá nhưng do hiệu quả thực hiện trong thực tế còn
hạn chế nên Luật này đã được sửa đổi. Theo Luật
Thuế 2012, giá chuyển nhượng đơn lẻ giữa các
doanh nghiệp không được coi là giá duy nhất. Do
đó, cơ quan thuế sẽ có cơ sở để điều tra các mức
giá do người nộp thuế áp dụng. Quy định này đặt
ra yêu cầu đối với người nộp thuế phải chuẩn bị để
biện minh cho giá áp dụng, bất kể đó có là chính
sách giá chuyển nhượng hay không.
Thứ hai, mở rộng phạm vi áp dụng nguyên tắc xác
định giá chuyển giao.
Nhìn chung, việc sửa đổi điều
khoản về giá chuyển giao của Luật Thuế 2012 của
Nga đã làm thay đổi đáng kể phạm vi áp dụng
nguyên tắc giá chuyển nhượng. Theo quy định,
trọng tâm đã chuyển từ các giao dịch của bên thứ
ba sang các giao dịch của các bên liên quan. Đối
với các giao dịch trong nước, quy tắc xác định giá
chuyển giao được áp dụng cho các giao dịch của
bên liên quan nếu các giao dịch đáp ứng đủ các
tiêu chí về khối lượng. Đối với các giao dịch xuyên
biên giới, bất chấp khối lượng giao dịch, các bên
liên quan cũng phải tuân theo các nguyên tắc xác
Do theo đuổi các mục tiêu như lợi nhuận, phát
huy tối đa hiệu quả của dòng tiền, phát huy lợi
thế cạnh tranh…các công ty đa quốc gia có thể
tính toán, phân bổ các chi phí cho các công ty
thành viên thông qua cơ chế định giá chuyển
giao thích hợp đối với các sản phẩm/dịch vụ
được giao dịch xuyên biên giới song vẫn trong
phạm vi nội bộ của tập đoàn để khai thác sự
khác biệt về chính sách thuế giữa các quốc gia.
