TÀI CHÍNH -
Tháng 2/2017
39
lý cho sự ra đời và hoạt động của Quỹ Hưu trí là ngày
1/7/2016, Chính phủ ban hành Nghị định 88/2016/
NĐ-CP về chương trình hưu trí bổ sung tự nguyện,
với nhiều quy định chi tiết về đường hướng phát triển
hệ thống Quỹ Hưu trí theo thông lệ quốc tế nhưng
phù hợp với bối cảnh Việt Nam.
Thực tế tại các quốc gia trên thế giới cho thấy, mô
hình tổ chức Quỹ Hưu trí rất đa dạng. Tuy nhiên, có
2 mô hình chính gồm: Quỹ Hưu trí tự nguyện được
tổ chức dưới mô hình tín thác (người tham gia quỹ
không có quyền sở hữu tài sản của Quỹ Hưu trí); Quỹ
Hưu trí được tổ chức theo mô hình hợp đồng.
Theo mô hình hợp đồng, Quỹ Hưu trí được quản
lý bởi doanh nghiệp quản lý Quỹ Hưu trí trên cơ sở
hợp đồng thamgia Quỹ Hưu trí ký giữa doanh nghiệp
quản lý Quỹ này với cá nhân, người lao động và người
sử dụng lao động. Do có nhiều ưu thế hơn so với mô
hình tín thác nên mô hình này được áp dụng phổ biến
tại một số nước như: Anh, Mỹ, Italia, Tây Ban Nha...
Những ưu thế của mô hình hợp đồng là đảm
bảo tách biệt tài sản của Quỹ hưu trí với tài sản của
doanh nghiệp quản lý Quỹ Hưu trí và người sử dụng
lao động; Tách biệt người sử dụng lao động với việc
quản lý Quỹ Hưu trí; Giảm thiểu chi phí, thời gian và
rủi ro ảnh hưởng đến uy tín của người sử dụng lao
động trong việc vận hành Quỹ Hưu trí; Dễ dàng và
thuận tiện trong triển khai, cho phép người lao động
tại nhiều doanh nghiệp khác nhau cùng tham gia một
Quỹ Hưu trí, khuyến khích sự tham gia của các doanh
nghiệp nhỏ và cá nhân tham gia trực tiếp.
Trên cơ sở nghiên cứu, tham khảo kinh nghiệm
quốc tế, đánh giá khả năng thực hiện ở Việt Nam, Bộ
Tài chính đã phối hợp với Bộ Lao động Thương binh
và Xã hội và các bộ ngành trình Chính phủ ban hành
Nghị định 88/2016/NĐ-CP về chương trình hưu trí bổ
sung tự nguyện theo mô hình hợp đồng. Trong khi
đó, thị trường vốn Việt Nam (gồm thị trường cổ phiếu
và thị trường trái phiếu) đã và đang phát triển với tốc
độ nhanh trong những năm gần đây. Tuy tăng trưởng
mạnh về quy mô, nhưng tỷ trọng tham gia của các nhà
đầu tư tổ chức có vốn dài hạn còn rất khiêm tốn.
Với thị trường trái phiếu, vẫn chủ yếu là các tổ chức
tín dụng nắm giữ dư nợ trái phiếu chính phủ. Sự tham
gia của các quỹ đầu tư, trong đó có các quỹ hưu trí tự
nguyện còn rất hạn chế. Với cơ cấu cơ sở nhà đầu tư
như hiện nay, thị trường trái phiếu và cổ phiếu còn rất
thiếu các nguồn vốn đầu tư dài hạn. Từ thực tế này,
vấn đề quan trọng hiện nay là cần thực hiện đồng bộ
các giải pháp nhằm phát triển hệ thống cơ sở nhà đầu
tư, đặc biệt là nhà đầu tư dài hạn trên thị trường vốn.
Quỹ Hưu trí là tổ chức trung gian tài chính đóng
vai trò huy động nguồn vốn dài hạn từ người dân để
đầu tư trên thị trường tài chính, góp phần quan trọng
vào phát triển thị trường này. Đặc biệt, Quỹ Hưu trí
tự nguyện là một trong những nhà đầu tư lớn nhất
trên thị trường trái phiếu tại các quốc gia phát triển,
do vậy, việc ra đời và vận hành hệ thống Quỹ Hưu trí
tự nguyện tại Việt Nam, bên cạnh vai trò đa dạng hóa
hệ thống an sinh xã hội, còn góp phần phát triển hệ
thống cơ sở nhà đầu tư dài hạn trên thị trường vốn.
Nguồn vốn từ các quỹ hưu trí được hình thành từ sự
đóng góp của người lao động, cá nhân, doanh nghiệp
sử dụng lao động, sẽ được đầu tư vào các sản phẩm tài
chính trên thị trường vốn, qua đó, góp phần phát triển
thị trường vốn, đặc biệt là thị trường trái phiếu chính
phủ một cách bền vững.
Từ kinh nghiệm phát triển hệ thống Quỹ Hưu
trí quốc tế cho thấy, trong giai đoạn ban đầu, các
nước đều có cơ chế khuyến khích người lao động
và doanh nghiệp tham gia thông qua các chính
sách ưu đãi về phí, thuế đối với khoản đóng góp
vào Quỹ Hưu trí, cũng như khoản tiền mà họ nhận
được từ Quỹ này. Cùng với đó là các cơ chế bảo vệ
đảm bảo tính an toàn cao cho đồng vốn của doanh
nghiệp và người lao động góp vào Quỹ, vì đây là
loại hình quỹ hoạt động lâu dài gắn chặt với người
lao động trong suốt độ tuổi lao động cho đến khi
về hưu và còn sống. Việt Nam nên nghiên cứu
tham khảo kinh nghiệm của các nước trên thế giới
trong quá trình thúc đẩy hình thành Quỹ Hưu trí
đầu tiên, trước khi tiến đến hình thành hệ thống
Quỹ này trong tương lai.
Tài liệu tham khảo:
1. Hữu Đạo, Việt Nam trên bước đường khởi tạo quỹ hưu trí tự nguyện, Báo Đầu tư
Chứng khoán, ngày 16/1/2017;
2. Tạo hành lang pháp lý vận hành quỹ hưu trí tự nguyện, baochinhphu.vn, ngày
23/5/2015;
3. Quyết định 144/2014/QĐ-TTg ngày 20/1/2014, Đề án hình thành và phát triển
Chương trình hưu trí tự nguyện tại Việt Nam;
4. Nghị định 88/2016/NĐ-CP ngày 1/7/2016 về chương trình hưu trí bổ sung
tự nguyện.
Sự ra đời của Quỹ Hưu trí tại Việt Nam thể hiện
tại Đề án hình thành và phát triển Chương
trình hưu trí tự nguyện tại Việt Nam, được Thủ
tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định
144/2014/QĐ-TTg ngày 20/1/2014. Theo đó,
việc hình thành và phát triển chương trình hưu
trí tự nguyện nhằm xây dựng hệ thống hưu trí
đa trụ cột, góp phần đảm bảo an sinh xã hội,
khuyến khích tiết kiệm, mở rộng cơ sở vốn dài
hạn trên thị trường vốn.
