52
NGHIÊN CỨU - TRAO ĐỔI
Ngoài ra, đối chiếu với khung phân tích tự chủ
đại học, thì mức độ tự chủ tài chính của các trường
ĐHCL Việt Nam là rất thấp, cơ bản các trường
ĐHCL mới tự chủ về chi, chưa tự chủ về thu, đặc
biệt là thu học phí, mức thu học phí của hệ công
lập vẫn theo lộ trình quy định của cơ quan quản
lý Nhà nước. Tuy nhiên, gần đây mức thu này có
linh hoạt cho các lớp chất lượng cao nhưng điều này
vẫn chưa mang tính chất phổ biến. Việc trả lương
cho giảng viên vẫn chủ yếu theo hệ số, cấp bậc, phụ
thuộc vào thang bảng lương theo quy định của Nhà
Nước. Việc kinh doanh tài chính, mặc dù các trường
đại học có chuyên môn song cũng chưa có cơ chế rõ
ràng về quyền hạn và trách nhiệm để chính thức hoá
các hoạt động kinh doanh này theo mô hình doanh
nghiệp.
Tăng tính tự chủ trong xác định quy mô
và cấu trúc thu cho các trường đại học công lập
Để tự chủ tài chính thực sự phát huy được vai trò
đối với việc nâng cao chất lượng đào tạo, Chính phủ
cần giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm thực sự
và đầy đủ trong cung cấp dịch vụ công gắn với nhu
cầu của xã hội, cơ sở đào tạo ĐHCL được quyết định
giá dịch vụ trên cơ sở tính đúng, tính đủ các chi phí
cần thiết theo khung giá do cấp có thẩm quyền ban
hành; Được quyền quyết định việc sử dụng tiền vốn,
tài sản gắn với nhiệm vụ được giao; Được huy động
vốn cho đầu tư, góp vốn liên doanh, liên kết với các
thành phần kinh tế khác để mở rộng việc cung cấp
dịch vụ sự nghiệp công; Tự quyết định biên chế và
trả lương trên cơ sở thang bảng lương của Nhà nước
và hiệu quả, chất lượng hoạt động.
Bên cạnh đó, Chính phủ cũng cần tiếp tục khuyến
khích các cơ sở giáo dục ĐHCL sang hình thức tự
chủ toàn bộ kinh phí hoạt động thường xuyên; Các
trường ĐHCL được tự chủ trong việc đa dạng hoá
các hình thức đào tạo, chủ động tự xác định chỉ tiêu
tuyển sinh gắn với khả năng đào tạo của nhà trường
và nhu cầu xã hội, phù hợp với các tiêu chí đảm bảo
chất lượng theo quy định của Nhà nước. Đối với các
chương trình đào tạo theo nhu cầu xã hội, theo đơn
đặt hàng các cơ sở đào tạo được quyết định các mức
học phí để đủ trang trải toàn bộ chi phí đào tạo, đồng
thời có tích luỹ để tái đầu tư, tăng cường và hiện đại
hóa cơ sở vật chất phục vụ đào tạo. Đặc biệt, cần cho
phép các trường ĐHCL thu hút các nguồn vốn từ xã
hội, để phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học dưới
hình thức liên doanh, liên kết.
Nhìn chung, tuy còn nhiều hạn chế và tồn tại nhất
định trong hoạt động nhưng hệ thống các trường
ĐHCL Việt Nam đã và đang khẳng định vai trò chủ
lực trong hệ thống giáo dục quốc dân, có ảnh hưởng
và uy tính nhất định trong đào tạo đại học ở khu vực
và trên thế giới. Sự phát triển của các trường ĐHCL
Việt Nam sẽ luôn chịu sự chi phối trực tiếp bởi cơ chế,
chính sách và các ưu đãi của Chính phủ. Trao quyền
tự chủ tài chính thực sự và đầy đủ trong mối quan hệ
xác định rõ quyền và nghĩa vụ cho các trường ĐHCL
sẽ là giải pháp chiến lược, là thước đo trình độ quản
lý, sự đổi mới của Chính phủ đối với sự phát triển
bền vững và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo
đại học của Việt Nam.
Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng Sản Việt Nam(2011), Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ
quá độ lên chủ nghĩa xã hội, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng;
2. University Chancellors Council (2012), Voluntary code of best practice for the
governance of Australian university, Canberra, Australia;
3. Ngân hàng Thế giới (2012), Báo cáo phát triển thế giới;
4. Tổng cục Thống kê (2013), Số liệu thống kê về giáo dục, http://
.
gov.vn;
5. EUA (European University Association) (2013), Dimensions of University
Autonomy,
.
Các nội dung chính của tự chủ đại học
Tự chủ về tổ chức
Tự chủ về tài chính
Tự chủ về nhân sự
Tự chủ về học thuật
Tự chủ về tổ chức thể hiện ở
các nội dung sau:
- Tuyển dụng hiệu trưởng,
xác định các tiêu chí để tuyển
dụng hiệu trưởng.
- Quyết định nhiệm kỳ/miễn
nhiệm hiệu trưởng.
- Lựa chọn thành viên bên
ngoài trường vào ban quản trị/
hội đồng trường.
- Quyết định về tổ chức các
khoa, bộ môn.
- Quyết định chu trình, tiêu chí
bổ nhiệm giáo sư, phó giáo sư.
Tự chủ về tài chính thể hiện ở
các nội dung sau:
- Quyết định mức học phí.
- Trả lương cho giảng viên theo
thành tích nghiên cứu và giảng
dạy.
- Phân bổ ngân sách một các
độc lập.
- Sở hữu bất động sản, tài sản
tài chính.
- Vay mượn, đầu tư ở thị trường
tài chính.
Tự chủ về nhân sự thể hiện ở
các nội dung sau:
- Tuyển dụng giảng viên và
nhân viên có năng lực mà
không có sự can thiệp từ bên
ngoài.
- Quyết định tiêu chí, quy trình
tuyển chọn, sa thải nhân sự.
- Quyết định mức lương theo
năng lực của giảng viên, nhân
viên.
- Quyết định các tiêu chí tăng
lương, thưởng.
- Quyết định các tiêu chí thăng
chức vụ.
Tự chủ về học thuật thể hiện ở
các nội dung sau:
- Quyết định số lượng sinh viên
tuyển sinh.
- Quyết định tiêu chuẩn tuyển
sinh.
- Mở ngành học.
- Lựa chọn ngôn ngữ giảng
dạy.
- Lựa chọn cơ chế đảm bảo
chất lượng.
- Lựa chọn cơ quan kiểm định
phù hợp.
- Xây dựng nội dung giảng dạy
theo những quy định khung.
Nguồn: European University Association (2013)
