124
DIỄN ĐÀN KHOA HỌC
Vẫn chưa có đặc khu kinh tế đúng nghĩa
Đặc khu kinh tế là mô hình phát triển cao hơn
dựa trên mô hình khu kinh tế cơ bản với các đặc
trưng là có không gian riêng biệt, có môi trường đầu
tư và kinh doanh đặc biệt thuận lợi cho các nhà đầu
tư. Ở Việt Nam, tại hội nghị Trung ương 4 (khoá
VIII, tháng 12/1997), ý tưởng xây dựng các khu kinh
tế đã được đề xuất. Đến nay, Việt Nam đã xây dựng
được khoảng 18 khu kinh tế ven biển với tổng diện
tích khoảng 54.000 ha. Còn vấn đề xây dựng đặc khu
kinh tế, tuy đã được nhiều tỉnh thành đề xuất nhưng
cho đến nay, mới có 3 tỉnh được chấp thuận về chủ
trương. Đó là đặc khu kinh tế Vân Đồn (tỉnh Quảng
Ninh); đặc khu kinh tế Phú Quốc (Kiên Giang) và
đặc khu kinh tế Vân Phong (Khánh Hoà). Các đặc
khu kinh tế đều sở hữu những lợi thế so sánh không
thể phủ nhận như: Lao động giá rẻ, bất động sản
chưa được khai thác, vị trí ven biển chiến lược và
vùng đất hoang sơ có tiềm năng phát triển du lịch
và công nghiệp… Được biết, sau khi được đồng ý
chủ trương và đi vào vận hành đến nay, các đặc khu
kinh tế trên đã đạt được nhiều kết quả trong thu hút
đầu tư. Đến nay, Huyện đảo Phú Quốc đã thu hút
200 dự án đầu tư với tổng diện tích 8.768 ha. Trong
đó, đã có 112 dự án được cấp giấy chứng nhận đầu
tư với tổng vốn đầu tư hơn 135 nghìn tỷ đồng; 18 dự
án hoàn thành và đi vào hoạt động, tổng vốn đầu tư
6.849 tỷ đồng; 16 dự án đang triển khai xây dựng.
Các dự án còn lại đang hoàn thiện thủ tục đầu tư…;
Khu kinh tế Vân Đồn thu hút 79 dự án tham gia đầu
tư với tổng số vốn đầu tư đăng ký đạt 9.800 tỷ đồng;
Khu kinh tế Vân Phong, thu hút 126 dự án, chủ yếu
tập trung ở khu vực phía Nam khu kinh tế này… Tất
cả các dự án đầu tư đã góp phần đáng kể nguồn lực
vào ngân sách địa phương… tạo sự lan tỏa cho phát
triển kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, đây là một mô hình mới, trong quá
trình triển khai thực hiện các đặc khu kinh tế không
tránh khỏi những khó khăn, lúng túng và chưa phát
triển theo đúng nghĩa. Đa số các đặc khu kinh tế đều
chưa thành công theo nghĩa kỳ vọng vào việc tạo ra
những “bàn đạp phát triển”. So với các khu kinh
tế trong khu vực và trên thế giới thì còn nhiều bất
cập và không đủ sức cạnh tranh. Cụ thể như: Các
khu kinh tế của Việt Nam hiện vẫn còn thiếu vắng
những nhà đầu tư chiến lược nước ngoài; Thể chế
ở các đặc khu kinh tế tuy vượt trội hơn so với các
khu kinh tế, khu công nghiệp khác nhưng cũng chỉ
tập trung vào các ưu đãi về thuế, về tiền thu đất…
Hơn nữa, các đặc khu kinh tế này lại đều được xây
dựng theo mô hình sử dụng lợi thế chi phí thấp để
thu hút đầu tư. Đối với Văn Đồn, Bắc Vân Phong và
Phú Quốc, chiến lược phát triển dựa trên lợi thế chi
phí thấp, trước mắt có thể đạt hiệu quả nhất định
nhưng xét về tương lai lâu dài thì lại không hiệu
quả, bởi lợi thế về chi phí thấp chỉ kéo dài trong
những năm đầu tiên. Chi phí lao động cuối cùng
sẽ tăng lên, như thực tiễn đã chứng minh ở hai đầu
tàu đất nước Việt Nam là Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh.
Điều này cũng đúng đối với ưu đãi tài chính. Giảm
thuế đã được chứng minh là có hiệu quả trong thu
hút các nhà đầu tư nhưng không nên kéo dài mãi,
bởi sẽ tạo ra tình trạng cạnh tranh không lành mạnh.
Định hướng phát triển đặc khu kinh tế
Mô hình đặc khu kinh tế tuy đã được xây dựng
và phát triển thành công ở nhiều quốc gia trên thế
giới nhưng với Việt Nam lại là mô hình mới, khó
XÂY DỰNGĐẶC KHUKINHTẾ ỞVIỆT NAM
NHỮNGVẤNĐỀCẦNLƯUÝ
NGUYỄN VĂN KỶ
Theo xu hướng chung, vấn đề xây dựng các đặc khu kinh tế đã và đang trở thành định
hướng ưu tiên và quyết sách mang tầm cỡ quốc gia; thể hiện ý chí quyết tâm cao của Đảng,
Nhà nước cũng như mong muốn của cộng đồng doanh nghiệp và nhân dân trong bối cảnh
Việt Nam ngày càng hội nhập sâu rộng vào nền kinh tế thế giới.
