TÀI CHÍNH -
Tháng 3/2015
51
Hàng không Việt Nam (678 tỷ đồng), Lương thực
miền Bắc (430 tỷ đồng), Hàng hải Việt Nam (417 tỷ
đồng), Đường sắt Việt Nam (307 tỷ đồng)... Một số
công ty mẹ có tỷ lệ nợ phải thu/tổng tài sản ở mức
cao như: TCT Xây dựng công trình giao thông 8 có
số nợ phải thu lên tới hơn 1.054 tỷ đồng, TCT Xây
dựng Trường Sơn (nợ phải thu 1.123 tỷ đồng), TCT
Vật tư nông nghiệp (nợ phải thu hơn 213 tỷ đồng).
Các TĐ có mức nợ khó đòi lớn khác phải kể đến
như TĐ Điện lực Việt Nam (173 tỷ đồng), TĐ Hóa
chất (143 tỷ đồng), TĐ Cao su Việt Nam (76 tỷ đồng),
TĐ Dệt may Việt Nam (56 tỷ đồng)...
Hệ số nợ phải trả/vốn chủ sở hữu bình quân năm
2013 là 1,45 lần trong đó có 41 TĐ, TCT có tỷ lệ nợ
phải trả/vốn chủ sở hữu lớn hơn 3 lần, Công ty mẹ
là 35 đơn vị. Trong đó, nợ vay ngắn hạn và dài hạn
từ các NHTM, TCTD của các TĐ, TCT là 489.260 tỷ
đồng, tăng 12,3% so với thực hiện năm 2012. Báo cáo
hợp nhất nợ nước ngoài của các TĐ, TCT là 325.936
tỷ đồng trong đó vay lại vốn ODA của Chính phủ
là 125.061 tỷ đồng, vay nước ngoài được Chính phủ
bảo lãnh là 122.543 tỷ đồng, còn lại các TĐ, TCT tự
vay tự trả. Cụ thể, các công ty mẹ nợ nước ngoài với
tổng số tiền 194.496 tỷ đồng trong đó: Công ty mẹ -
TĐ EVN là 114.577 tỷ đồng; Công ty mẹ - TĐ TKV
là 17.653 tỷ đồng; Công ty mẹ - TCT Hàng không
Việt Nam là 29.205 tỷ đồng; Công ty mẹ - TĐ PVN là
17.147 tỷ đồng; Công ty mẹ - TCT Cảng Hàng không
Việt Nam là 8.522 tỷ đồng.
Nguyên nhân của tình trạng nợ
Bên cạnh những nguyên nhân dẫn đến nợ nần
lớn được nhắc nhiều trong thời gian qua là đầu tư
dàn trải ra ngoài ngành nghề kinh doanh chính, còn
có nguyên nhân được các TĐ, TCT đưa ra giải trình
là phải gánh trên vai nhiệm vụ công ích, là công cụ
kiểm soát giá của nhà nước.
Theo Kiểm toán Nhà nước, TCT Xăng dầu Việt
Nam (Petrolimex) phải chịu trách nhiệm lớn về cung
ứng xăng dầu ở vùng sâu, vùng xa. Ở những nơi mà
điều kiện giao thông khó khăn, vận chuyển giá cước
cao như Điện Biên, Bắc Cạn, Tuyên Quang, Quảng
Ngãi, Quảng Bình, Tây Nguyên, gần như Petrolimex
cung ứng toàn bộ, từ 90-100% thị phần. Trong khi
đó, những thành phố lớn, giao thông thuận tiện thì
đơn vị này bị giảm sút thị phần do bị cạnh tranh
với các DN khác. Chính vì thế, khi bị kiềm giá thì
“đại gia” này càng bán nhiều, càng lỗ. Cũng như
vậy, EVN chịu trách nhiệm lớn trong đầu tư điện.
Trong khi kinh doanh hiện tại lỗ, không có vốn tích
lũy nên EVN phụ thuộc chủ yếu vốn vay là tất yếu.
Khi vốn vay lớn thì cũng đồng nghĩa, EVN có số nợ
phải trả và nợ quá hạn lớn nhất, tới hơn 10.149 tỷ.
Trong bức tranh lỗ, nợ của các TĐ, TCT còn có một
lý do khách quan khác được kể đến là hậu quả do
Vinashin để lại. Theo Chính phủ báo cáo, TĐ PVN
nợ quá hạn tới 1.731 tỷ đồng mà nguyên nhân chính
cũng là “dính nợ” của Công ty Công nghiệp tàu
thủy Dung Quất, nhận bàn giao từ Vinashin.
Tuy nhiên, nợ vì yếu tố quản trị kém, người
đứng đầu có nhiều sai phạm lại ít được nhắc tới.
Cho đến nay, cơ quan chức năng mới “phanh phui”
được lý do này ở 3 đơn vị là TĐ Vinashin, TĐ EVN
và TCT Hàng hải Việt Nam (Vinalines). Các lãnh
đạo Vinashin, Vinalines đã phải rơi vào vòng lao lý
vì những sai phạm trong quản lý, gây thiệt hại lớn.
Với EVN, sau vụ thua lỗ hơn 1.000 tỷ trong đầu tư
ngành ngoài, lấn sân sang viễn thông, lãnh đạo EVN
đã bị thôi chức vụ chủ tịch HĐQT.
Mặc dù hầu hết các TĐ, TCT đã rất nỗ lực trong
quản lý các khoản nợ phải thu theo quy định, tuy
nhiên, vẫn còn không ít đơn vị quản lý nợ chưa chặt
chẽ để khách hàng chiếm dụng vốn lớn, nợ xấu cao;
ứng trước tiền mua hàng với số lượng lớn nhưng
không áp dụng các hình thức bảo lãnh, bảo đảm
cho tiền ứng trước dẫn đến nguy cơ mất vốn lớn;
chưa phân loại nợ làm cơ sở trích lập dự phòng…
cho các đơn vị cá nhân vay vốn trong khi đang phải
đi vay vốn để sản xuất kinh doanh làm giảm hiệu
quả sử dụng vốn. Số nợ phải thu của khách hàng và
trả trước người bán chiếm tỷ trọng cao nhất trong
các khoản phải thu. Một số TĐ không trích lập dự
phòng nợ phải thu khó đòi trong khi các khoản phải
thu chiếm tỷ trọng cao trong tổng tài sản của TĐ. Các
khoản phải trả lớn hơn rất nhiều so với các khoản
phải thu. Nợ phải trả chiếm tỷ trọng cao trong tổng
nguồn vốn của các TĐ. Đó là do quy mô sản xuất
kinh doanh của các TĐ tăng lên nên các TĐ cũng
tăng huy động vốn bằng cách sử dụng đòn bẩy kinh
doanh. Mặt khác, các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt
EVN
114.577
TCT Hàng không
Vi t Nam
29.205
TCT Hàng không
8.522
PVN
17.147
TKV
17.653
HÌNH 2: NỢ NƯỚC NGOÀI CỦA CÁC TẬP ĐOÀN,
TỔNG CÔNG TY NĂM 2013
Nguồn: Bộ Tài chính
