TÀI CHÍNH -
Tháng 02/2016
41
trường hợp DN có đồng tiền tính toán trong kinh
doanh XNK khác với đồng tiền thanh toán, việc
tính toán và ghi sổ được tiến hành như sau:
- Kế toán sẽ xác định giá trị ghi sổ theo đồng
tiền thanh toán – là đồng tiền thực tế sử dụng
trong giao dịch thanh toán.
- Thời điểm quy đổi được xác định trên cơ sở
ngày phải thanh toán, cụ thể: Trong nghiệp vụ
nhập khẩu hàng hóa, kế toán sẽ ghi nhận giá trị
hàng mua, công nợ vào thời điểm thực tế phát sinh
khi DN đã nắm quyền sở hữu, kiểm soát hàng hóa
và kế toán sẽ quy đổi giá trị giữa đồng tiền tính
toán và đồng tiền thanh toán tại thời điểm này.
Trong nghiệp vụ xuất khẩu, tùy thuộc vào điều
kiện giao hàng, kế toán sẽ ghi nhận công nợ phải
thu khách hàng và doanh thu vào thời điểm hàng
hóa đã chuyển giao quyền sở hữu và kiểm soát
cho người mua. Do vậy, kế toán sẽ quy đổi đồng
tiền tính toán và đồng tiền thanh toán vào thời
điểm phát sinh này.
Tương tự như vậy với nghiệp vụ xuất khẩu
hàng hóa, kế toán sẽ ghi nhận doanh thu và công
nợ tại thời điểm thực tế phát sinh theo đồng tiền
ghi sổ trên cơ sở đồng tiền thanh toán. Trong
đó, khi xác định doanh thu và công nợ phải thu
khách hàng thì cần: Xác định tỷ giá chéo giữa
đồng tiền tính toán và đồng tiền thanh toán; Xác
định doanh thu và công nợ theo đồng tiền thanh
toán; Xác định doanh thu và công nợ theo đồng
tiền ghi sổ.
Khi thu hồi công nợ thì cần xác định: Tỷ giá
chéo giữa đồng tiền tính toán và đồng tiền thanh
toán; Giá trị công nợ thu hồi theo đồng tiền thanh
toán; Giá trị công nợ thu hồi theo đồng tiền ghi
sổ theo tỷ giá thực tế tại thời điểm thu hồi; Chênh
lệch tỷ giá hối đoái.
Tóm lại, kế toán các giao dịch ngoại tệ trong
kinh doanh XNK là một vấn đề phức tạp, đặc biệt
trong trường hợp có sự khác biệt giữa đồng tiền
tính toán và đồng tiền thanh toán. Việc quy đổi
các khoản mục ngoại tệ với các đồng tiền khác
nhau về đồng tiền ghi sổ để phục vụ việc theo
dõi, đòi hỏi phải có sự thống nhất trong quy định,
hạch toán nhằm đảm bảo thông tin kế toán cung
cấp được đầy đủ, rõ ràng, góp phần phản ánh
chính xác năng lực tài chính của DN.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Tài chính (2006), Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam, NXB Thống kê;
2. Nguyễn Minh Kiều (2006), Thanh toán quốc tế, NXB Thống kê;
3. Đinh Xuân Trình (2006), “Giáo trình thanh toán quốc tế”, NXB Lao động
xã hội.
tính toán. Trước hết, phải tính giá theo USD, sau
đó so sánh tỷ giá giữa USD và EURO để tính ra
tổng số tiền người mua phải trả. Sự chuyển đổi
trên có thể gây khó khăn hoặc rủi ro cho người
mua hoặc người bán do tiền tệ trên thế giới có thể
lên giá hoặc xuống giá bất ngờ.
Có ba mốc thời gian để ấn định ngày hoán đổi:
Ngày hợp đồng được ký, ngày phải thanh toán
và ngày thanh toán thực tế. Theo đó, ngày hoán
đổi tiền tệ dựa trên ngày ký hợp đồng (thường
ít được áp dụng do thực tế thời gian ký và thời
gian thanh toán thường cách xa nhau). Ngày phải
thanh toán là ngày mà theo hợp đồng, người
mua phải trả tiền hàng - Thời điểm này tương
đối hợp lý về mặt nguyên tắc bởi thực chất, thời
điểm hoán đổi là ngày mà người mua đáng lẽ ra
phải thanh toán tiền, thường được áp dụng tại
Anh, Mỹ. Trong khi đó, với ngày thanh toán thực
tế: việc hoán đổi được thực hiện vào ngày thanh
toán thực tế khi việc thanh toán chậm là do lỗi
của người mua. Người bán bị thiệt do chậm trễ
trả tiền và nếu có sự biến đổi tỷ giá hối đoái sau
khi món nợ đã đáo hạn, người mua phải trả tiền
theo tỷ giá hối đoái vào lúc thanh toán thực tế
mới thỏa đáng đối với người bán. Tuy nhiên, thể
thức trên chỉ có lợi cho người bán khi đồng tiền
thanh toán giảm giá so với đồng tiền làm căn cứ
tính toán, trái lại người bán sẽ bị thiệt. Thể thức
trên được tòa án Pháp áp dụng.
Ví dụ: Nếu số nợ theo đồng tiền tính toán là
đồng USD là 100.000 USD, đồng tiền thanh toán là
EUR. Tại thời điểm nợ đáo hạn, tỷ giá là 1 USD =
0.9 EUR, vậy số tiền người mua phải trả là 90.000
EUR, nhưng nếu người mua trả chậm một năm,
tỷ giá lúc đó lại là 1 USD = 0,8 EURO nên người
bán chỉ nhận được 80.000 EURO thay vì 90.000
EURO từ người mua, tức là người bán mất đi
10.000 EURO.
Như vậy, nếu giữa các bên không có sự thống
nhất và quy định rõ ràng về các loại đồng tiền
cũng như thời gian quy đổi thỏa thuận có thể dẫn
đến những tranh chấp do mỗi bên sử dụng thời
điểm quy đổi khác nhau nhằm tìm kiếm lợi ích
cao nhất cho DN mình.
Vấn đề đặt ra đối với kế toán xuất, nhập khẩu
Vấn đề đặt ra đối với kế toán giao dịch ngoại
tệ khi XNK trong trường hợp đồng tiền tính toán
khác đồng tiền thanh toán là: Xác định giá trị ghi
sổ theo đồng tiền nào? Thời điểm quy đổi giữa
đồng tiền tính toán, đồng tiền thanh toán và đồng
tiền ghi sổ ra sao? Để giải quyết vấn đề này, trong
