TÀI CHÍNH -
Tháng 4/2016
51
kiểm soát gian lận trong công ty như thiết kế hệ
thống kiểm soát nội bộ hữu hiệu để ngăn ngừa
và phát hiện kịp thời đối với hành vi gian lận
nói chung, đặc biệt rủi ro gian lận. Đặc biệt thiết
kế môi trường kiểm soát hiệu quả đối với rủi ro
gian lận như cơ cấu quản trị kiểm soát của công
ty, định kỳ thông báo về rủi ro gian lận có thể
xảy ra, xây dựng kỹ năng phòng chống và phát
hiện các rủi ro gian lận, thiết kế quy trình báo
cáo gian lận tiềm tàng và cần có sự kết hợp giữa
các bên để điều tra và đưa ra các giải pháp để
đảm bảo gian lận tiềm tàng được phát hiện kịp
thời. Bên cạnh đó, nguyên tắc quản trị đối với
tính chính trực của ban lãnh đạo luôn đề cao vì
phần lớn hành vi lập BCTC gian lận xuất phát từ
sự thông đồng giữa ban lãnh đạo cấp cao với các
nhân viên trong đơn vị. Đối với nhân viên, công
ty luôn nâng cao trách nhiệm của từng cá nhân
trong ứng phó với rủi ro gian lận.
- Đối với người sử dụng thông tin trong BCTC
của công ty niêm yết: Thông qua việc phân tích các
kỹ thuật lập BCTC gian lận phổ biến của các công ty
niêm yết trên thị trường chứng khoán, các nhà đầu
tư có được kiến thức về khoản mục trên BCTC d bị
sai phạm trọng yếu (do gian lận) và xu hướng lập
BCTC gian lận. Bên cạnh đó, nhà đầu tư cần đọc kỹ
các kết quả của các báo cáo kiểm toán do các công
ty kiểm toán độc lập cung cấp, đặc biệt chú ý các ý
kiến kiểm toán ngoại trừ liên quan đến các khoản
mục quan trọng như doanh thu, giá vốn, chi phí,
khoản phải thu, tài sản cố định, hàng tồn kho… Từ
đó, nhà đầu tư nhận thức khả năng sai phạm trọng
yếu do gian lận có thể xảy ra đối với các khoản mục
quan trọng trong BCTC.
Tài liệu tham khảo:
1. Bộ Tài chính (2001), Quyết định số 149/2001/QĐ-BTC ngày 31/12/2001 về
việc ban hành và công bố 4 chuẩn mực kế toán Việt Nam, đợt 1;
2. Committee of Sponsoring Organization (COSO) (1999), Fraudulent Financial
Reporting: 1987-1991-An Analysis of US. Public Companies.
3. Committee of Sponsoring Organization (COSO) (2010), Fraudulent Financial
Reporting: 1998-2007-An Analysis of US. Public Companies.
sinh sau ngày khóa sổ kế toán là những sự kiện có ảnh
hưởng đến BCTC đã phát sinh trong khoảng thời gian
từ ngày khóa sổ lập BCTC để kiểm toán đến ngày ký
báo cáo kiểm toán và những sự kiện được phát hiện
sau này ký báo cáo kiểm toán (Bộ Tài chính, 2012).
Các sự kiện phát sinh sau ngày khóa sổ ảnh
hưởng trực tiếp tới BCTC phải trình bày trên thuyết
minh BCTC như hợp nhất kinh doanh, việc công bố
ngừng hoạt động, phát hành thêm cổ phiếu, những
khoản nợ liên quan đến ngừng hoạt động, vụ kiện
tụng tranh chấp…Các công ty thường che giấu trình
bày các phán quyết của tòa án hoặc quyết định liên
quan luật phát làm giảm giá trị tài sản hoặc không
hoạch toán các khoản nợ ảnh hưởng tới tính liên tục
của hoạt động kinh doanh
Thay đổi chính sách kế toán:
Những thay đổi chính
sách kế toán có thể trình bày sai lệch các thông tin
trong BCTC đối với người sử dụng BCTC bao gồm
chính sách ước tính kế toán, thay đổi phương pháp
tính giá hàng tồn kho, chính sách ghi nhận chênh
lệch tỷ giá, chính sách và thời điểm vốn hóa... Mỗi
chính sách chính sách kế toán thay đổi tác động
khác nhau tới kết quả của BCTC.
Kết luận và kiến nghị
Qua phân tích các thủ thuật trong gian lận lập
BCTC với xu hướng làm “đẹp” BCTC phổ biến của
các Công ty niêm yết trên thế giới và Việt Nam, bài
viết không chỉ phân tích chuyên sâu từng kỹ thuật
gian lận trong lập BCTC mà hệ thống hóa chúng
thành những nhóm các thủ thuật gian lận có tính
phổ biến. Trong thực tế, có thể có những kỹ thuật
gian lận nằm ngoài những nhóm nêu trên và chúng
tôi tiếp tục nghiên cứu và đề cập trong các công
trình nghiên cứu khác.
Để thị trường phát triển lành mạnh và tạo niềm tin
cho công chúng, là kênh huy động vốn hiệu quả đối
với nền kinh tế, các cơ quan quản lý nhà nước, đặc
biệt các công ty niêm yết phải có những biện pháp
cung cấp các thông tin trung thực đối với nhà đầu
tư nói riêng, những người sử dụng thông tin trong
BCTC nói chung. Nhằm nâng cao tính trung thực và
khách quan của thông tin giải trình trong BCTC, các
cơ quan quản lý nhà nước và công ty niêm yết cần
quan tâm đến một số kiến nghị sau:
- Các cơ quan quản lý Nhà nước, đặc biệt Ủy ban
chứng khoán Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp
lý về các biện pháp xử lý đối với các công ty niêm yết
thực hiện gian lận trong BCTC như bổ sung và nâng
cao các hình phạt về mặt hành chính và hình sự đối
với công ty đó.
- Đối với công ty niêm yết: Xây dựng hệ thống
Theo nguyên tắc kế toán và Luật Chứng khoán,
công ty niêm yết phải công bố đầy đủ và chính
xác thông tin trong báo cáo tài chính và thuyết
minh báo cáo tài chính cho nhà đầu tư, giúp
nhà đầu tư có những thông tin cần thiết đưa
ra quyết định đầu tư. Tuy nhiên, nhiều thông
tin không được khai báo đầy đủ trong thuyết
minh báo cáo tài chính.
