TÀI CHÍNH -
Tháng 4/2016
53
Giải pháp tiếp cận chỉ tiêu đánh giá tăng trưởng
kinh tế xanh ở Việt Nam
Để xây dựng phương pháp tính toán các chỉ tiêu
đánh giá tăng trưởng kinh tế xanh, Việt Nam cần
hạch toán được các tài khoản “xanh” gắn kết với
các tài khoản kinh tế quốc gia. Việc lựa chọn các tài
khoản xanh để phát triển cho Việt Nam dựa vào các
tiêu chí sau:
Thứ nhất,
tập trung vào các tài khoản “xanh”
quan trọng đối với nền kinh tế. Đối với các tài khoản
tài nguyên thiên nhiên, các tài khoản quan trọng đối
với nền kinh tế như tài nguyên khoáng sản, nước,
rừng, đất... có thể được lựa chọn. Tương tự như
vậy, liên quan đến môi trường, các tài khoản liên
quan đến một vài vấn đề môi trường nổi bật hiện
nay như ô nhi m nước, ô nhi m không khí (đặc biệt
là khí thải CO2), chất thải rắn cũng có thể được lựa
chọn. Ngoài ra, chi tiêu cho môi trường cũng nên
tách ra khỏi chi tiêu khác của hệ thống tài khoản
quốc gia để phân tích vai trò và trách nhiệm của
nhà nước, doanh nghiệp và hộ gia đình trong bảo
vệ môi trường.
Thứ hai,
bước đầu tập trung vào các tài khoản
mà thông tin đầu vào hoặc là có sẵn hoặc là có thể
thu thập được trong tương lai. Hệ thống thống kê
hiện nay của Việt Nam có thể cung cấp thông tin
đầu vào cơ bản cho một số tài khoản xanh như tài
khoản tài nguyên khoáng sản, tài khoản chi tiêu
công cho môi trường... mặc dù thông tin có thể
còn phân bố rải rác và chưa thống nhất. Việc lựa
chọn các tài khoản “xanh” để phát triển dựa trên
nguyên tắc này sẽ giúp Việt Nam (đặc biệt là cơ
quan thống kê) một mặt sử dụng được thông tin
có sẵn và mặt khác tích cực xác lập nguồn thông
tin đầu vào. Đó chính là nhân tố quan trọng nhất
trong việc phát triển thành công các tài khoản
“xanh” cho Việt Nam.
Thứ ba,
cần xây dựng các tài khoản mà phương
pháp luận tính toán đã rõ ràng và thống nhất. Theo
sổ tay hướng dẫn SEEA của Liên Hiệp Quốc cũng
như kinh nghiệm của nhiều nước, việc tiếp cận phát
triển các tài khoản xanh và gắn kết các tài khoản
này vào hệ thống SNA là rõ ràng nhưng cũng có
một vài vấn đề với phương pháp tính toán và việc
áp dụng trong thực tế. Trong một vài trường hợp,
nó được dựa trên một số giả định trừu tượng. Đối
với Việt Nam, các tài khoản mà đã có phương pháp
tính toán rõ ràng nên được lựa chọn để tránh thảo
luận không cần thiết sau đó.
Thứ tư,
các tài khoản “xanh” được lựa chọn nên
được xây dựng ở cả hai dạng hiện vật và giá trị.
kinh tế xanh bao gồm: Tỷ lệ phát thải khí nhà kính
trên GDP; Mức tiêu hao năng lượng trên GDP; Tỷ
lệ nghiên cứu và phát triển “xanh” trên tổng mức
chi tiêu nghiên cứu và phát triển của Chính phủ;
Tỷ trọng GDP dành riêng cho chi tiêu nghiên cứu
và phát triển; Doanh thu ngành công nghiệp môi
trường; Số lượng các doanh nghiệp kinh doanh
trong ngành công nghiệp năng lượng mới và tái
tạo; Tỷ lệ cây xanh đô thị bình quân trên đầu
người; Tỷ trọng của vận tải hành khách công cộng;
Tỷ trọng GDP dành riêng cho chi phí bảo vệ môi
trường; Tỷ lệ các đô thị xử lý chất thải rắn, nước
thải đạt tiêu chuẩn hoặc quy chuẩn kỹ thuật quốc
gia tương ứng (%).
Hiện nay, trong hệ thống chỉ tiêu thống kê quốc
gia, bên cạnh những chỉ tiêu đã hình thành sẵn
như: GDP xanh, tỷ lệ các đô thị xử lý chất thải rắn,
nước thải đạt tiêu chuẩn, ta có thể lấy số liệu từ các
danh mục để xây dựng, tính toán các chỉ tiêu mới:
chi cho hoạt động khoa học và công nghệ; chi đổi
mới công nghệ trong doanh nghiệp; chi cho hoạt
động bảo vệ môi trường; lượng khí thải hiệu ứng
nhà kính bình quân đầu người. Tuy nhiên, nguồn
số liệu vẫn còn rời rạc, chưa được thống kê một
cách có hệ thống để có thể đưa ra những đánh giá
tổng quan cho tình hình tăng trưởng kinh tế xanh.
Mặc dù, trong Quyết định số 43/2010/QĐ-TTg ngày
02/6/2010 của Thủ Tướng, chính phủ Việt Nam dự
định giới thiệu chỉ tiêu “GDP xanh” trong hệ thống
chỉ tiêu kinh tế - xã hội trên toàn quốc từ năm 2014
nhưng cho đến nay đây vẫn còn là một chủ đề mới
ở Việt Nam.
Năm 2003, khung phương pháp chung của
hạch toán quốc gia xanh đã được Liên Hiệp quốc
xuất bản trong ấn phẩm: “Hệ thống Hạch toán
Kinh tế gắn kết với Môi trường – SEEA” như một
định hướng giúp các nước gắn kết các tài khoản
“xanh” vào các tài khoản kinh tế quốc gia hiện
nay. Tuy nhiên, phần lớn các nước trên thế giới
đều áp dụng SEEA theo từng phần, có nghĩa là
chỉ tập trung vào xây dựng các tài khoản xanh
được xem là quan trọng nhất đối với nền kinh tế
của họ. Sự linh hoạt của việc áp dụng hạch toán
xanh theo khuôn khổ SEEA ở nhiều nước cho thấy
rằng Việt Nam có thể áp dụng tương tự và phần
nào cho thấy một cam kết thực tế trong việc thực
hiện chiến lược tăng trưởng xanh, cũng như cung
cấp thông tin hữu ích cho các tổ chức quản lý nhà
nước, đặc biệt là các tổ chức có liên quan trong
lĩnh vực này như các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài
nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn, Công thương, Tài chính.
